Đại biểu (ĐB) Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của QH. Ảnh: Thảo Nguyên

Đề làm rõ hơn thực trạng TNLĐ cũng như biện pháp để khắc phục, phóng viên Báo Thanh tra đã có cuộc trao đổi với Đại biểu (ĐB) Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội bên hành lang QH.

+ Theo báo cáo của Chính phủ, việc tuân thủ pháp luật về an toàn vệ sinh lao động của nhiều doanh nghiệp hiện nay chưa nghiêm, tai nạn nghiêm trọng vẫn diễn ra… Ông đánh gì về vấn đề này?

- Tình trạng vi phạm của doanh nghiệp có nhiều nguyên nhân. Trước hết, là do lỗ hổng của pháp luật. Hiện nay, luật không quy định rõ những hành vi bị cấm khi có nguy cơ TNLĐ hoặc có nguy cơ ảnh hưởng của chất độc hại. Chưa kể, luật thì có nhưng tính tuân thủ pháp luật không cao, xử lý không cao, chế tài không mạnh. Người sử dụng lao động không huấn luyện, không tuyên truyền để cho người lao động bị chết thì tội đó là tội của chủ sử dụng lao động phải truy cứu trách nhiệm hình sự. Nhưng thực tế hiện nay chúng ta không làm điều đó.

Bên cạnh đó, bản thân người lao động khi làm trong môi trường không an toàn được quyền và nghĩa vụ phản đổi không làm, nhất là khi không được trang bị đầy đủ các phương tiện bảo hộ yêu cầu chủ sử dụng phải trang bị. Nhưng người lao động không biết để thực hiện quyền của mình, cũng như không đấu tranh mà vẫn thực hiện công việc có nguy cơ cái chết để ở trên đầu.

+ Làm thế nào để chấm dứt tình trạng “nguy cơ cái chết ở trên đầu người lao động” cũng như xử lý những doanh nghiệp “nhờn” không thực hiện các quy định của pháp luật?

- Lần này Luật phải quy định rõ hành vi bị nghiêm cấm, chế tài xử lý khi không thực hiện các hành vi bị nghiêm cấm. Trường hợp nếu tai nạn đã xảy ra rồi thì phải xử lý theo đúng quy định của pháp luật để tạo tính răn đe cao. Chứ không thể để hôm nay chết cũng như thế, mai chết cũng như thế thì làm sao răn đe được. Dự thảo Luật lần này phải khắc phục được điều này.

Vấn đề quan trọng nhất của an toàn vệ sinh lao động là tuyên truyền giáo dục, huấn luyện kỹ năng. Khi làm việc chủ sử dụng phải có phương án để bảo đảm ATLĐ trước khi làm việc, thậm chí trước đây còn có quy định phải duyệt phương án đó mới được làm việc. Cho nên nếu không có phương án mà anh vẫn cho làm thì khi xảy ra TNLĐ ai chịu trách nhiệm? Chính chủ sử dụng lao động phải chịu trách nhiệm. Tôi cho rằng, dứt khoát anh vi phạm luật, gây ra TNLĐ chết người thì phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cùng với đó, phải tuyên truyên để người lao động biết khi chủ sử dụng lao động phân công lao động mà có nguy cơ TNLĐ cao, hoặc có nguy cơ ảnh hưởng đến chất độc hại thì người lao động có quyền không làm.

+ Khi TNLĐ xảy ra, người lao động phải gánh chịu những tổn thất trước tiên. Song không ít tình trạng, sau khi bị tai nạn, ngoài những khoản trợ cấp theo chế độ, người lao động còn đứng trước nguy cơ bị “sa thải”?

- Lần này luật phải giải quyết vấn đề đó. Khi người lao động bị tai nạn, việc đầu tiên chủ sử dụng lao động phải có trách nhiệm điều trị cho người lao động. Sau đó, người lao động phải được đi giám định, nếu mất sức từ 21% trở lên thì được hưởng chế độ bệnh TNLĐ nghề nghiệp hàng tháng. Nếu người lao động không thể tiếp tục làm được công việc cũ thì Quỹ Bảo hiểm TNLĐ, bệnh nghề nghiệp phải hỗ trợ cho người lao động chuyển đổi từ ngành nghề này sang ngành nghề khác. Ngoài ra, người sử udnjg lao động của tăng thêm nguồn kinh phí từ quỹ này để tuyên truyền, giáo dục, phòng ngừa.

Lần này chúng ta phải lưu ý, luật này phải lấy phương án phòng ngừa là chính, giống như chăm sóc sức khỏe nhân dân. Tức là phòng bệnh hơn chữa bệnh, đừng để xảy TNLĐ chết người như vậy, đáng thương như vậy.

+ Để bảo đảm thực thi pháp luật nghiêm minh, Chính phủ đề xuất tăng thêm khoảng 1 nghìn biên chế thanh tra chuyên ngành vệ sinh ATLĐ, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Chính phủ đề xuất tăng 1 nghìn biên chế thanh tra trong điều kiện hiện nay thì quả thực một điều ít ĐBQH ủng hộ. Chưa kể, Chính phủ còn muốn thanh tra chuyên ngành xuống cả cấp huyện. Đúng là, giao cho cấp huyện thì tốt gần với người lao động, nhưng có 2 yếu tố không được, đó là trái Luật Thanh tra và thanh tra cấp huyện là thanh tra nhà nước không đủ kỹ năng, năng lực, trình độ để thanh tra lao động, quan trọng là không đủ điều kiện, kỹ năng để điều tra các vụ TNLĐ. Cho nên tăng là tốt, nhưng trong điều kiện hiện nay tăng là khó vì đang phải giảm biên chế.

Tôi cho rằng, chức năng này nên giao cho cơ quan lao động. Biện pháp quan trọng là nâng cao năng lực của thanh tra lên; thực hiện thanh tra viên theo vùng… vì thực tế hiện nay, năng lực thanh tra có tăng nhưng chưa đáng kể, số lượng không đáng kể, chất lượng chưa đáp ứng. Chúng ta phải tăng những thanh tra viên có năng lực, ít nhưng chất lượng; đồng thời bồi dưỡng nghiệp vụ cho số lượng thanh tra hiện tại mà không nên đặt vấn đề tăng biên chế.

+ Xin cám ơn ông!

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền, sau gần 20 năm thi hành, các quy định an toàn vệ sinh lao động tại Bộ luật Lao động cơ bản đã đi vào thực tiễn cuộc sống. Tuy nhiên đến nay, thực trạng TNLĐ tuy có được kiểm soát nhưng vẫn xảy ra các vụ TNLĐ nghiêm trọng, đặc biệt là trong các lĩnh vực có nguy có cao. Việc tuân thủ pháp luật về an toàn vệ sinh lao động của nhiều doanh nghiệp hiện nay chưa nghiêm, nhất là trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Số lượng người lao động được huấn luyện về an toàn vệ sinh lao động đạt tỷ lệ thấp, còn cách xa so với tốc độ chuyển dịch cơ cấu lao động.“Việc xây dựng Luật An toàn vệ sinh lao động là hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện nay”, Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền nói.

Dự án Luật có 7 chương, với 94 điều, bao gồm các nội dung chính như mở rộng phạm vi điều chỉnh; đưa ra các biện pháp tổ chức và kỹ thuật tổng thể nhằm phòng ngừa TNLĐ, bệnh nghề nghiệp; chế độ bảo hộ lao động, chăm sóc sức khỏe người lao động; thông tin, tuyên truyền, giáo dục, tư vấn, huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động; chế độ TNLĐ, bệnh nghề nghiệp...

Thảo Nguyên (Thực hiện)