Sáng 7/5, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013.

Đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành do Quốc hội quy định

Dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp có 2 điều. Trong đó, Điều 1 gồm 8 khoản sửa đổi, bổ sung một số quy định của Hiến pháp năm 2013 về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, về đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương.

Điều 2 gồm 3 khoản quy định về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp.

Về tổ chức đơn vị hành chính, Điều 110 của Hiến pháp 2013 quy định có trên 10 loại đơn vị hành chính với tên gọi khác nhau thuộc 3 cấp (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã).

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013. Ảnh: P.Thắng

Thực hiện chủ trương của Đảng về sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề nghị chỉ quy định có tính khái quát về việc phân định các đơn vị hành chính tại Điều 110, gồm: tỉnh, TP trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, TP trực thuộc Trung ương, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

“Việc xác định các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh, TP trực thuộc Trung ương và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quy định”, ông Định nói.

Thể chế hóa kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã có HĐND và UBND, theo ông Định, Ủy ban đề nghị sửa đổi, bổ sung các Điều 111, 112, 114 theo hướng quy định tổ chức chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND, không sử dụng thuật ngữ “cấp chính quyền địa phương”.

Quy định này, để thể hiện tính thống nhất về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, tránh gây nhầm lẫn, tạo ra các cách hiểu khác nhau về tổ chức chính quyền ở địa phương, theo Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Chất vấn của đại biểu HĐND sẽ tập trung vào UBND

Nội dung nữa, tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp 2013 đang quy định đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND.

Thực tế hiện nay, việc chất vấn đối với Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND chỉ thực hiện tại HĐND cấp tỉnh, cấp huyện.

Theo Ủy ban, sắp tới, thực hiện chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện sẽ không tổ chức TAND, Viện KSND cấp huyện mà thay thế bằng các TAND và Viện KSND khu vực không gắn với một đơn vị hành chính cụ thể nên sẽ không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Các đại biểu tại kỳ họp 9 Quốc hội khóa XV. Ảnh: P.Thắng

Do đó, Ủy ban đề nghị sửa đổi quy định của Hiến pháp theo hướng không quy định Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu HĐND để phù hợp với tính chất và mô hình tổ chức các cơ quan nhà nước ở địa phương sau khi thực hiện sắp xếp.

Việc chất vấn của đại biểu HĐND sẽ tập trung vào UBND (Chủ tịch UBND dân, các thành viên khác của UBND và người đứng đầu cơ quan thuộc UBND) để nâng cao hiệu quả hoạt động trên thực tế).

Tuy nhiên, vẫn có ý kiến đề nghị tiếp tục duy trì cơ chế này và điều chỉnh theo hướng quy định đại biểu HĐND cấp tỉnh có quyền chất vấn Chánh án TAND Viện trưởng Viện KSND cấp tỉnh và cấp khu vực. 

Ủy ban thấy rằng, tuy không quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng Viện KSND song HĐND vẫn thực hiện thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, trong đó bao gồm giám sát hoạt động của TAND, Viện KSND và các cơ quan Nhà nước khác trên địa bàn.

Đại biểu HĐND vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan Nhà nước, tổ chức, đơn vị ở địa phương (trong đó có TAND, Viện KSND ở địa phương). Người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị phải có trách nhiệm tiếp đại biểu, xem xét, giải quyết kiến nghị của đại biểu.

Do đó, vẫn bảo đảm cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước giữa các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền ở địa phương, theo Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.