(Thanh tra) - Bãi bỏ mô hình đại học vùng không phải từ bỏ các đại học đóng vai trò quan trọng trong phát triển vùng, mà là xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tăng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học, theo đại biểu Quốc hội.
Quốc hội dành trọn 1 ngày (20/11) thảo luận ở hội trường các dự án luật, nghị quyết về giáo dục. Góp ý, nhiều đại biểu đề xuất bỏ đại học vùng.
Đại học vùng đang trở thành một cấp trung gian
Góp ý vào dự thảo Luật Giáo dục Đại học sửa đổi, đại biểu Nguyễn Quang Huân (TP HCM) nhấn mạnh tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về phát triển giáo dục.
Đó là, khẩn trương xây dựng khung chiến lược phát triển giáo dục đại học, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn, xóa bỏ các cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, hiệu quả và chuyển một số trường về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý, đáp ứng tốt hơn yêu cầu đào tạo nhân lực.
Trong khi đó, theo ông Huân, dự thảo Luật Giáo dục Đại học sửa đổi lại đưa khái niệm các cơ sở giáo dục đại học gồm trường: đại học, đại học đa lĩnh vực, đại học quốc gia, đại học vùng.
Đại học TP HCM cho rằng, một số trường đại học trước khi sáp nhập rất mạnh, nhưng sau khi sáp nhập không mạnh vì khả năng tự chủ tài chính bị hạn chế, hạ thấp tiêu chuẩn tuyển sinh.
“Nếu chúng ta sáp nhập cơ học, vô tình những cơ sở đang phát triển có thể không thể phát triển được vì ít được quan tâm và không còn tự chủ được về tài chính”, ông Huân lo ngại và đề nghị Quốc hội xem xét có nên để tồn tại đại học vùng hay không.
Ông nhấn mạnh, “Đại học quốc gia và đại học vùng cơ cấu như nhau. Đại học quốc gia có thể xác định thương hiệu của Việt Nam thì tạm thời cứ xem xét, nhưng với đại học vùng, nếu chúng ta hỗ trợ cơ sở mà coi đại học vùng là cơ sở thì không bám sát tinh thần Nghị quyết 71”.
Chung mối quan tâm, theo đại biểu Lê Thị Thanh Lam (TP Cần Thơ), hiện có 3 đại học vùng: Đại học Đà Nẵng, Đại học Thái Nguyên và Đại học Huế.
“Đại học vùng vừa thực hiện chức năng quản lý Nhà nước được bộ phân cấp, vừa trực tiếp tổ chức đào tạo nghiên cứu các khoa như cơ sở giáo dục đại học”, bà Lam nói.
Theo đại biểu Lam, mô hình đại học vùng trở thành một cấp trung gian giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với các trường thành viên, vừa làm chủ quản, vừa làm đơn vị sự nghiệp, khiến cơ chế trách nhiệm bị phân tán, quyền tự chủ của trường thành viên bị hạn chế.
Nhìn nhận điều này không phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 71 của Trung ương với yêu cầu giảm đầu mối, đẩy mạnh phân cấp và xóa bỏ cấp trung gian, bà Lam kiến nghị bỏ quy định đại học vùng hay tái cấu trúc mô hình đại học vùng trong hệ thống cơ sở giáo dục đại học.
Bà Lam góp ý nên cấu trúc các trường đại học thành viên trong đại học vùng thành các đại học đa ngành, đa lĩnh vực với nhiều trường chuyên ngành. Điều này có thể giúp mỗi đại học vùng sẽ có nhiều đại học độc lập đủ mạnh, tiếp tục được đầu tư để mạnh và đạt các tiêu chí tiêu chuẩn quốc tế.
Các đại học này đóng vai trò tạo nhân lực nghiên cứu, trực thuộc bộ hoặc địa phương theo phân cấp, đảm bảo quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm.
“Rà soát và sắp xếp lại mô hình đại học vùng là cần thiết. Bãi bỏ mô hình này không phải từ bỏ các đại học đóng vai trò quan trọng trong phát triển vùng, mà là xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tăng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học để phát triển ngày càng mạnh hơn, đúng hơn với xu hướng phát triển chung của đại học”, đại biểu TP Cần Thơ nhấn mạnh.
Đại học vùng làm phân tán trách nhiệm
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Thi (đoàn Bắc Ninh) nói, “mô hình đại học vùng đang bộc lộ rất nhiều bất cập”.
Nêu những bất cập, theo ông Thi, về tổ chức bộ máy, các đại học vùng đang trở thành cấp trung gian hành chính.
“Đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học công nghệ. Thay vì tinh gọn bộ máy, đại học vùng lại làm tăng tầng lớp quản lý giữa bộ và các trường, xuất hiện đầu mối phụ kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm”, ông Thi nêu.
Điều này, theo đại biểu đoàn Bắc Ninh là đi ngược với tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị.
Bất cập tiếp theo là về tự chủ. Ông Thi cho biết, các đại học thành viên của đại học vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập, song vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế “hai tầng”, phải trình qua đại học vùng rồi mới đến bộ trong các thủ tục đầu tư, mở ngành, hợp tác quốc tế, dẫn đến mất cơ hội và giảm tính linh hoạt.
Thêm nữa, ông Thi nhận định, thương hiệu đại học vùng chưa được nhận diện rõ ràng. “Ở nhiều ngành, xã hội ghi nhận đại học thành viên hơn là đại học vùng”, theo lời đại biểu Thi.
Từ phân tích trên, đại biểu đoàn Bắc Ninh xem xét cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm: trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành, và trường đại học có tên là học viện.
“Với mô hình đại học vùng cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục mô hình này không”, ông Thi nói.
Ông góp ý, có thể chuyển đổi đại học vùng hiện hữu phù hợp, tổ chức lại để tạo động lực cho các trường đại học thành viên phát triển mạnh hơn. Trong đó, những trường đại học thành viên có bề dày, có thương hiệu thì có thể tổ chức lại thành trường thuộc bộ để bảo đảm quyền tự chủ toàn diện theo đúng tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị.
