Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí trình đề nghị xây dựng Luật Bản dạng giới. Ảnh: P.Thắng

Sáng ngày 10/4, tại phiên họp thứ 22, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Chương trình Xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình Xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023.

Một trong những điểm đáng chú ý, tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về sáng kiến lập pháp của đại biểu Quốc hội, đó là Dự án Luật Bản dạng giới.

Công dân đã chuyển đổi giới tính được làm thủ tục công nhận giới tính mới

Trình bày đề nghị xây dựng Luật Bản dạng giới, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí nói, dù có rất nhiều dạng giới khác nhau, tuy nhiên, để phù hợp với văn hóa, xã hội, phong tục, tập quán của Việt Nam và hệ thống pháp luật hiện hành, phạm vi điều chỉnh của luật chỉ tập trung vào 2 dạng giới nam và nữ.

“Theo đó, luật quy định về quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính từ nữ sang nam hoặc từ nam sang nữ; cơ quan có thẩm quyền, thực hiện xác nhận giới tính của người chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với người có nguyện vọng chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với tổ chức, cá nhân thực hiện can thiệp y học”, ông Trí cho hay.

Dự luật này dự kiến có 3 chính sách, trong đó khẳng định quyền chuyển đổi giới tính của công dân.

Đồng thời, đưa ra những tiêu chí để công dân thực hiện quyền này, như: Đủ 18 tuổi, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự; hôn nhân độc thân; không trong thời gian chấp hành hình phạt hoặc chưa được xóa án tích hoặc không đang trong thời gian bị truy cứu trách nhiệm hình sự; đã thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính.

Ông Trí nhấn mạnh, công dân đã can thiệp y học để chuyển đổi giới tính có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi; có quyền đề nghị cơ quan quản lý có thẩm quyền thực hiện thủ tục công nhận giới tính mới thông qua việc đăng ký thay đổi hộ tịch.

Ngoài ra, dự luật dự kiến có chính sách về quyền được lựa chọn hình thức can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân.

Từ đó, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đề nghị đưa Dự án Luật Bản dạng giới vào Chương trình Xây dựng luật, Pháp lệnh năm 2024; trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).

“Không nên vì dự án luật khó, nhạy cảm mà né tránh”

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho hay, Ủy ban Pháp luật và Thường trực Ủy ban xã hội đánh giá cao sự nỗ lực, tâm huyết của đại biểu Quốc hội trong việc chuẩn bị hồ sơ đề nghị xây dựng luật và nhận thấy việc ban hành luật để quy định về vấn đề chuyển đổi giới tính là cần thiết.

Nghiên cứu tờ trình mới và hồ sơ, theo ông Tùng, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật cơ bản thống nhất việc đưa dự án luật vào chương trình năm 2024, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8. Đồng thời, đề nghị Chính phủ phân công Bộ Y tế, Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với đại biểu trong quá trình xây dựng dự án luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: P.Thắng

Cạnh đó, một số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Thường trực Ủy ban Xã hội còn băn khoăn, cho rằng đây là dự án luật khó, nhạy cảm, còn nhiều ý kiến khác nhau; phạm vi điều chỉnh trùng lặp với Dự án Luật Chuyển đổi giới tính đang được Chính phủ nghiên cứu, đề xuất.

Vì vậy, loại ý kiến này đề nghị đại biểu Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng luật, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung vào chương trình khi đủ điều kiện.

Ở vị trí điều hành phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho hay, Chính phủ tối 9/4 mới có văn bản đồng ý sự cần thiết của Luật Bản dạng giới và đề nghị đại biểu xây dựng cân nhắc thêm một số nội dung, hoàn chỉnh hồ sơ trình Quốc hội.

Nhấn mạnh sáng kiến lập pháp của đại biểu “rất quý”, ông Định đề nghị góp ý để đại biểu hoàn thiện. “Nếu trình Quốc hội thông qua đưa vào chương trình thì đây cũng là điểm nhấn trong nhiệm kỳ này”, theo ông Định.

Nêu ý kiến, Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường ủng hộ đại biểu Quốc hội có sáng kiến lập pháp.

“Không nên vì dự án luật khó, nhạy cảm mà né tránh”, ông Cường cho rằng, vấn đề chuyển giới hiện nay tương đối cởi mở rồi. Nếu không sớm xây dựng hành lang pháp lý thì vướng cả về thể chế và thực tiễn.

Còn ý kiến khác nhau, đề nghị đại biểu cùng các cơ quan chuẩn bị thêm

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cũng ghi nhận đại biểu Nguyễn Anh Trí rất dũng cảm khi trình đề xuất xây dựng dự án luật này.

Dù Ủy ban Xã hội đã có văn bản góp ý, đại biểu Nguyễn Anh Trí cũng có tiếp thu nhưng theo bà Thúy Anh, việc tiếp thu chỉnh lý còn hạn chế, mới chỉ mang tính nguyên tắc chứ chưa sát với câu hỏi mà các cơ quan nêu ra.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. Ảnh: P.Thắng

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ủng hộ và trân trọng đề xuất của đại biểu về việc xây dựng Luật Bản dạng giới, song ông cho rằng còn nhiều ý kiến khác nhau nên đề nghị đại biểu cùng các cơ quan chuẩn bị thêm để trình tại phiên họp sau.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định chốt lại, giao lại Ủy ban Pháp luật chủ trì, phối hợp với Ủy ban Xã hội, Bộ Tư pháp, Bộ Y tế làm việc với đại biểu Nguyễn Anh Trí, báo cáo xin ý kiến lại Chính phủ để thống nhất nội dung.

Đại biểu báo cáo lại Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trong phiên họp tháng 5. Trong đó phải làm rõ, luật này là Luật Chuyển đổi giới tính hay Luật Bản dạng giới, phạm vi điều chỉnh, đối tượng điều chỉnh, nội dung của dự án luật, thời gian trình.

“Nguyên tắc là một cơ quan làm! Nếu Chính phủ làm thì đại biểu thôi. Chính phủ khẳng định việc này liên quan đến nhiều luật, từ nghĩa vụ quân sự, đến tiền lương, tiền thưởng, lao động, việc làm, bình đẳng giới… phức tạp nên nhận trách nhiệm thì đại biểu cũng thông cảm”, ông Định nói.

Theo ông Định, trường hợp Chính phủ hoan nghênh và hỗ trợ đại biểu làm dự án luật này là tốt nhất. Nếu Thường vụ Quốc hội được Quốc hội thông qua giao làm thì Văn phòng Quốc hội và Viện Nghiên cứu Lập pháp theo quy định của Luật Ban hành văn bản luật có trách nhiệm hỗ trợ đại biểu.