(Thanh tra) - Mang đến phiên giải trình sản phẩm sữa non “nghi là giả”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội truy trách nhiệm quản lý chính thuộc về ai? Cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát của quản lý thị trường thế nào?
Vấn đề trách nhiệm trong quản lý hàng giả, thực phẩm giả, cũng như công tác thanh tra, kiểm tra được đặt ra trong phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả, sáng 21/8. Phiên giải trình do Ủy ban Văn hóa và Xã hội chủ trì, phối hợp với Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cùng Ủy ban Dân nguyện và Giám sát tổ chức.
Mang đến phiên giải trình một sản phẩm sữa non nhập khẩu từ Mỹ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ cho hay, ông nghi ngờ sản phẩm này là giả, mua rất dễ trên thị trường.
Ông Hạ phân tích hộp sữa nhìn bề ngoài rất đẹp, đủ nhãn mác và cả tem chống hàng giả, nhưng khi mở mã ra lại không có thông tin gì. Địa chỉ từ đơn vị phân phối và nhà sản xuất, ông Hạ cho biết khi liên hệ đều không được.
“Tôi nghi đây là sản phẩm giả, và hộp sữa giả này liên quan rất nhiều ngành như Công Thương, Tài chính, Y tế, Khoa học và Công nghệ…”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội nói.
Nếu nhìn bằng mắt thường, theo ông Hạ, rất khó nhận biết sản phẩm là giả hay thật, trong khi các sản phẩm thuốc giả và thực phẩm giả ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, tính mạng người dân.
“Nếu sản phẩm này là giả, trách nhiệm chính là của cơ quan nào? Cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát, hoạt động của quản lý thị trường dưới cơ sở như thế nào? Theo Nghị định 98, sản xuất hàng giả chỉ xử phạt đến 100 triệu đồng, còn sản phẩm giả bán giá 700.000-800.000 đồng/hộp, với lợi nhuận như vậy mà xử phạt mức đó đủ sức răn đe chưa?”, ông Hạ đặt hàng loạt câu hỏi.
Ông cũng hỏi về việc quản lý Nhà nước trong kiểm soát tem chống hàng giả và mã vạch, vì đây là 2 yếu tố giúp người dân có niềm tin vào sản phẩm.
Chia sẻ với dẫn chứng đại biểu Tạ Văn Hạ vừa nêu, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cũng cho rằng sản phẩm sữa đưa ra “nhiều khả năng là giả”. Nhưng theo ông Tân, phải chứng minh được đó là hàng giả bằng quy trình kiểm nghiệm đã được quy định rõ, từ đó mới có căn cứ xử lý.
Ông Tân cho biết, Bộ Công thương sẽ rà soát, nghiên cứu sửa đổi Nghị định 98 theo hướng có quy trình chặt chẽ và nhanh để phát hiện sớm được hàng giả.
Về trách nhiệm của Bộ Công Thương, ông Tân cho hay, bộ có nhiệm vụ thực hiện chức năng quản lý Nhà nước, còn tổ chức kiểm tra xử lý chủ yếu của địa phương và lực lượng quản lý thị trường.
“Bộ Công Thương vẫn phải lãnh đạo, chỉ đạo công tác kiểm tra các lực lượng, trong đó có việc xử lý nghiêm các cán bộ quản lý thị trường có biểu hiện bao che cho hàng giả”, ông Tân nói.
Thứ trưởng Bộ Công Thương đồng thời nhấn mạnh, thuốc giả và thực phẩm giả có lợi nhuận rất lớn nên chắc chắn doanh nghiệp vẫn sẽ làm giả. Chế tài xử phạt đã có, kể cả xử lý hình sự, song theo ông Tân, cần bổ sung chế tài phù hợp, và quan trọng nhất vẫn là cơ chế phát hiện nhanh, xử lý nhanh và xử lý nghiêm.
Tiếp tục làm rõ câu chuyện này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đặt câu hỏi: “Vậy hộp sữa nghi là giả thì báo cho ai? Ai xử lý? Xử lý bằng cách nào?”.
Với dẫn chứng đại biểu Hạ nêu, ông Vinh nhấn mạnh, tem chất lượng là có, mã QR quét ra có địa chỉ của công ty ở Hà Đông, nhưng nếu có nghi ngờ, người dân cần ứng xử thế nào thì nên có quy định minh bạch và thông tin rộng rãi.
“Một nội dung đặc biệt quan trọng mà cơ chế quản lý như thế này rõ ràng là lỏng lẻo”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ phát biểu sau đó. Theo ông, cần phải có cơ quan chịu trách nhiệm chính trong quản lý Nhà nước về thực phẩm giả, vậy đó sẽ là cơ quan nào?
Vì chưa rõ ràng trong trách nhiệm quản lý, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng, đó chính là sự chưa chặt chẽ trong công tác quản lý Nhà nước về phòng chống hàng giả, thực phẩm giả.
Về quản lý thực phẩm tại Việt Nam, theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, thuộc trách nhiệm của nhiều bộ, ngành, địa phương.
Đơn cử như, Bộ Y tế tổ chức tiếp nhận và quản lý hồ sơ, cấp Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm với: thực phẩm bảo vệ sực khỏe, phụ gia thực phẩm hỗn hợp có công dụng mới, phụ gia thực phẩm không thuộc danh mục phụ gia được phép sử dụng trong thực phẩm hoặc không đúng đối tượng sử dụng do Bộ Y tế quy định.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý và phân cấp quản lý an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, thu gom, giết mổ, sơ chế, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh đối với sản phẩm và cơ sở sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thực phẩm, trong đó có nhóm gia vị.
Bộ Công Thương Quản lý và phân cấp quản lý an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh với các sản phẩm và cơ sở sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thực phẩm (bia, rượu, cồn và đồ uống có cồn…
UBND các tỉnh, TP cấp giấy tiếp nhận bản công bố sản phẩm, giấy xác nhận nội dung quảng cáo với các sản phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi; tổ chức tiếp nhận bản tự công bố sản phẩm; chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo phân công, phân cấp.
Báo cáo tại phiên giải trình trước đó, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, từ 01/01/2024 đến 30/6/2025, cơ quan công an đã phát hiện và xử lý một số vụ việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khóe giả và chứa chất cấm như vụ kẹo rau củ kera; vụ sản xuất sữa giả tại Công ty cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma, Công ty cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group…
Với công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, theo ông Tuyên, từ 1/1/2024 đến 30/6/2025, toàn ngành Y tế đã kiểm tra 607.489 cơ sở, xử lý 9.790 cơ sở vi phạm với tổng số tiền phạt 51,13 tỷ đồng; đình chỉ hoạt động 128 cơ sở, tiêu hủy sản phẩm tại 306 cơ sở và chuyển 18 vụ việc cho cơ quan khác xử lý.
Ông Tuyên cho hay, Bộ Y tế nhận định thời gian tới công tác phòng chống thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả vẫn tiếp tục có những diễn biến phức tạp.
Nguyên nhân là do lợi nhuận cao trong việc sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả, các đối tượng sẽ có nhiều thủ đoạn (che giấu địa điểm sản xuất, sử dụng các dịch vụ vận chuyển để giao hàng, kinh doanh qua mạng…), tận dụng mọi cơ hội để sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả.
Các thách thức trong công tác phòng chống thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, tương tự như lĩnh vực dược phẩm.
“Tuy nhiên có một thách thức lớn về quy định pháp luật chưa thực sự chặt chẽ, tạo kẽ hở cho các đối tượng lợi dụng”, ông Tuyên nói, như việc tự công bố/đăng ký bản công bố sản phẩm đơn giản, trao quyền cho doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm. Thêm nữa, hiện chưa có quy định chi tiết về định nghĩa thực phẩm giả tại Luật An toàn thực phẩm.
