(Thanh tra) - Ngày 08/05/2025, Cục Chăn nuôi và Thú y – Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị triển khai Nghị định thư về xuất khẩu tổ yến sang Trung Quốc, nhằm lắng nghe ý kiến của các địa phương, doanh nghiệp về việc sản xuất, chế biến sản phẩm tổ yến, từ đó, bàn bạc, trao đổi, nhìn nhận, đánh giá và cùng nhau phát triển ngành hàng, cách thức tổ chức sản xuất, tổ chức xuất khẩu theo hướng bền vững.
Trước đó, ngày 15/4/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã ký Nghị định thư xuất khẩu tổ yến sang Trung Quốc bao gồm cả tổ yến sạch và tổ yến thô. Nghị định này có hiệu lực kể từ thời điểm ký kết và thay thế cho Nghị định thư ký năm 2022 (chỉ cho phép xuất khẩu sản phẩm tổ yến tinh).
Theo đánh giá của Cục Chăn nuôi và Thú y, việc ký kết Nghị định thư mới là một bước tiến quan trọng, giúp ngành yến Việt Nam khai thác tối đa tiềm năng từ thị trường rộng lớn này. Điều quan trọng là các doanh nghiệp cần tận dụng cơ hội, nâng cao chất lượng sản phẩm và chiến lược quảng bá để tạo dấu ấn mạnh mẽ tại thị trường Trung Quốc
Theo báo cáo của các địa phương, hiện nay cả nước ta có 40/63 tỉnh, thành phố có nhà nuôi chim yến. Trong đó, Kiên Giang là địa phương có số lượng nhà yến lớn nhất với 2.981 nhà yến, tiếp đến là Tiền Giang (1.732 nhà yến), Đắk Lắk (1.725 nhà yến), sau đến Bình Thuận (1.680 nhà yến).
Bốn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (13/13 tỉnh), Đông Nam Bộ (6/6 tỉnh), Nam Trung Bộ (8/8 tỉnh) và Tây Nguyên (5/5 tỉnh) có 100% số tỉnh có nghề nuôi yến. Trong đó, nhiều nhất là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với 12.657 nhà yến, chiếm 43,17%; vùng Nam Trung Bộ với 6.747 nhà yến, chiếm 23,01%; vùng Đông Nam Bộ với 5.485 nhà yến, chiếm 18,71%; vùng Tây Nguyên với 4.114 nhà yến, chiếm 14,03%. Các tỉnh phía Bắc tập trung ở một số tỉnh Nghệ An, Thanh Hoá, Ninh Bình, Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng, do khí hậu lạnh về mùa đông, nên không phù hợp cho yến, vì vậy chỉ có 289 nhà yến, chiếm 1,09%. Theo thống kê, các địa phương có số lượng nhà yến tăng nhanh nhất là Kiên Giang, Khánh Hòa và Đắk Lắk (từ 1.090 nhà yến năm 2023 đã lên 1.725 nhà yến).
Theo ông Võ Văn Hoan, Trưởng phòng Giống Vật nuôi, Cục Chăn nuôi và Thú y, hiện nay vẫn còn tồn tại, hạn chế trong công tác quy hoạch, kê khai nhà yến, kỹ thuật nuôi chim yến, công tác quản lý về điều kiện vệ sinh thú y và giám sát dịch bệnh, tình tragnj khai thác và săn bát chim yến, thiếu chế tài kiểm soát sản phẩm… điều này đặt ra nhiều khó khăn, thách thức đối với việc phát triển bền vững ngành hàng tổ yến, cần só sự tham gia của người nuôi, doanh nghiệp chế biến, doanh nghiệp xuất khẩu và các cơ quan quản lý Nhà nước cùng chung tay, góp sức.
Việc liên kết chuỗi sản xuất tổ yến dù đã được hình thành ở một số địa phương thông qua việc thành lập các tổ nhóm để tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, hiện tượng tổ yến kém chất lượng vẫn bị trà trộn vào, nên cần có sự kiểm soát chặt chẽ hơn, không để các sản phẩm kém chất lượng làm suy giảm uy tín của ngành hàng – ông Hoan đề nghị.
Theo bà Trần Thị Thu Phương, Trưởng phòng Hợp tác quốc tế và Truyền thông, Cục Chăn nuôi và Thú y, Nghị định thư năm 2022 chỉ ký với sản phẩm yên tinh, do thời điểm đó đang xảy ra dịch cúm gia cầm, vì vậy, sản phẩm tổ yến thô đã được loại ra khỏi nội dung ký kết. Trong thời gian qua, số lượng doanh nghiệp nộp hồ sơ để tham gia xuất khẩu rất nhiều, nhưng cơ quan Hải quan Trung Quốc phê duyệt rất ít, do việc thẩm định là vô cùng chặt chẽ. Sau hơn 3 năm thực hiện Nghị định thư 2022, kết quả chưa thực sự phản ánh hết tiềm năng của Việt Nam trong lĩnh vực ngành hàng này. Theo thống kê, mới có khoảng hơn 4 tấn tổ yến tinh được xuất khẩu sang Trung Quốc trong thời gian qua. Nghị định thư năm 2025 được ký kết đã có hiệu lực ngay lập tức và thay thế cho Nghị định thư 2022.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần dinh dưỡng Avanest Việt Nam (Avanest), đơn vị đầu tiên xuất khẩu tổ yến tinh sang Trung Quốc theo Nghị định thư năm 2022, cho biết, việc ký kết Nghị định thư năm 2025 giữa các cơ quan chức năng của Việt Nam và Trung Quốc là một bước tiến và mở ra cơ hội to lớn không chỉ đối với Avanest, mà còn đối với toàn ngành sản xuất, chế biến và xuất khẩu tổ yến. Tuy nhiên, dù thị trường Trung Quốc có đánh giá rất tốt về sản phẩm tổ yến của Việt Nam, nhưng sự cạnh tranh về giá đối với các nước khác đang tạo ra khó khăn lớn cho sản phẩm tổ yến của Công ty, cũng như tổ yến của Việt Nam. Do đó, các cơ quan quản lý Nhà nước cần tạo cơ chế quản lý, giám sát phù hợp, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu tổ yến giảm giá thành sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh trong xuất khẩu.
Ông Hồng Đình Khoa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Yến sào Việt Nam đề xuất cần sớm có chỉ dẫn địa lý quốc gia đối với sản phẩm tổ yến, bởi hiện nay mới chỉ có chỉ dẫn địa lý đối với một số sản phẩm tổ yến ở một số địa phương, địa danh nhất định; Cục Chăn nuôi và Thú y cần có hướng dẫn kỹ thuật cho các hộ nuôi yến, để cho các sản phẩm tổ yến trắng hơn, từ đó nâng cao giá trị của sản phẩm tổ yến.
Các doanh nghiệp xuất khẩu đang gặp khó khăn do tần xuất kiểm dịch đối với các nhà yến đang dày quá, 1 năm kiểm dịch 2 lần, trong khi đó, yêu cầu của Nghị định thư không quy định về tần suất này. Dù chi phí cho việc kiểm dịch là không cao, nhưng chi phí cho việc lưu trú, di chuyển của cán bộ làm công tác lấy mẫu kiểm dịch lại tạo ra gánh nặng chi phí cho các cơ sở nuôi yến, do các nhà nuôi yến thường nằm rải rác ở nhiều địa phương. Chi phí này sẽ trực tiếp làm tăng giá thành của sản phẩm tổ yến, nên sẽ giảm sức cạnh tranh với các sản phẩm của các nước khác khi tham gia xuất khẩu - Phó Chủ tịch Hiệp hội Yến sào Việt Nam chia sẻ.
Ông Dương Tất Thắng, Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y cho biết, việc triển khai Nghị định thư 2025, một lần nữa thấy được tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước và Bộ Nông nghiệp và Môi trường khi đưa việc nuôi chim yến vào Luật chăn nuôi. Tổ yến là ngành hàng lớn, có giá trị xuất khẩu tỷ đô, nên cần có định hướng phát triển để đưa ngành hàng này trở thành mũi nhọn, mang thương hiệu Việt Nam.
Trong việc tổ chức sản xuất, sơ chế, chế biến các sản phẩm từ tổ yến, trong thời gian qua đã được đầu tư, chú trọng. Tuy nhiên, để trở thành ngành hàng xuất khẩu phát huy được hết tiềm năng, lợi thế, cần phải nghiêm túc đánh giá thực trạng của ngành hàng, được tổ chức sản xuất, liên kết sản xuất; các cơ quan quản lý nhà nước cần nghiên cưcu tổ chức quản lý bài bản hơn. Thực tế cho thấy, qua 03 năm triển khai Nghị định thư 2022, Việt Nam mới xuất khẩu được hơn 4 tần tổ yến tinh, so với quy mô thị trường Trung Quốc là hơn 600 tấn, sản lượng xuất khẩu của nước ta vẫn còn rất khiêm tốn.
Để tạo thuận lợi cho xuất khẩu, phải tổ chức sản xuất, sơ chế, chế biến đúng quy trình, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, thu hút được người nuôi, các doanh nghiệp cùng tham gia vào quy trình, sản xuất, xuất khẩu. Việc xây dựng thương hiệu quốc gia, hay thương hiệu vùng cho các sản phẩm tổ yến là không khó, vấn đề đầu tiên và cốt lõi nhất là phải xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc của sản phẩm. Người nuôi yến, doanh nghiệp sơ chế, chế biến, doanh nghiệp xuất khẩu, các cơ quan quản lý nhà nước phải đi cùng nhau, cùng nhau xây dựng ngành hàng, môi trường pháp lý để phát triển bền vững, nâng cao giá trị sản phẩm, giá trị thương hiệu tổ yến Việt – Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y nhấn mạnh.
