Tòa nhà giao dịch của Quỹ TDND thị trấn Thanh Thủy ở trung tâm thị trấn Thanh Thủy. Ảnh: Thế Lữ

Năm 2011, Quỹ TDND thị trấn Thanh Thủy, huyện Thanh Thủy (gọi tắt là bên A) ký hợp đồng tín dụng ngắn hạn với vợ chồng ông Trần Văn Hộ và bà Trần Thị Lợi (gọi tắt bên B). Có điều họ tên chính xác của bà Lợi là Đặng Thị Lợi.

Khi xác lập hồ sơ, bên A không đính chính về việc nhầm lẫn họ “Đặng” của bà Lợi mà vẫn cho bên B vay 350 triệu đồng đầu tư dịch vụ tắm nóng lạnh. Thời hạn vay 12 tháng. Lãi suất vay 2%/tháng, lãi suất quá hạn là 3%/tháng. Tài sản bên B thế chấp gồm 1 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) 412 m2, nhà cấp 3 diện tích 240 m2. Tổng giá trị tài sản 601,2 triệu đồng.

Do bên B vay tiền đầu tư vào thời điểm khủng hoảng kinh tế của cả nước cho nên khó khăn không trả được nợ gốc và lãi như thỏa thuận. Bên B có đơn xin trả dần nhưng không được bên A chấp thuận. Năm 2014, bên A kiện bên B ra tòa.

TAND huyện Thanh Thủy xét xử vụ án buộc bên B phải thanh toán cho bên A nợ gốc 350 triệu đồng và lãi 253,75 triệu đồng. Không đồng tình với quyết định của tòa sơ thẩm, bên B kháng cáo đề nghị TAND tỉnh Phú Thọ xem xét.

Tháng 10/2014, Viện KSND tỉnh Phú Thọ nhận được bản án KDTM sơ thẩm của TAND huyện Thanh Thủy. Viện KSND tỉnh phát hiện có vi phạm về tố tụng nên đã ban hành Kháng nghị số 356 đối với bản án KDTM sơ thẩm. Mặc dầu đã được “bật đèn đỏ” cảnh báo. Thế nhưng, phiên tòa phúc thẩm tháng 12/2014 TAND tỉnh Phú Thọ đã xử, quyết định: Không chấp nhận kháng nghị của Viện KSND tỉnh Phú Thọ; không chấp nhận yêu cầu kháng cáo của bên B. Giữ nguyên bản án KDTM sơ thẩm của TAND huyện Thanh Thủy.

Viện KSND tỉnh Phú Thọ nhận xét:

Thứ nhất, TAND huyện Thanh Thủy vi phạm tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án; vi phạm về xác định, đánh giá chứng cứ, cụ thể: Bên A nộp đơn khởi kiện và nộp một số tài liệu, chứng cứ... nhưng tòa đã không có biên bản giao nhận chứng cứ, không kiểm tra, xem xét toàn diện chứng cứ dẫn đến không đánh giá được chứng cứ cũng như không xác định được vi phạm của bên A trong việc xác định sai họ của bà Lợi. Thế nhưng, thẩm phán vẫn tiến hành xét xử. Sau đó bên A có cung cấp thêm một số tài liệu về theo dõi, thu nợ và đơn đề nghị của bên B. Đáng tiếc tài liệu này chỉ là tài liệu photo, không có giá trị pháp lý, vậy mà TAND huyện Thanh Thủy vẫn thừa nhận chứng cứ. Cho đến khi sang phiên tòa phúc thẩm, thì bên A đã giao nộp bổ sung chứng cứ các bản gốc.

Thứ hai, tòa vi phạm trong việc xác định tư cách người tham gia tố tụng khác trong vụ án, cụ thể: Vì lý do sức khỏe, bà Lợi không tham gia tố tụng tại tòa nên đã ủy quyền cho ông Nguyễn Văn Xếp (người nhà của ông Hộ và bà Lợi) tham gia tố tụng. Giấy ủy quyền được UBND thị trấn Thanh Thủy xác nhận. Ông Xếp đã nộp giấy ủy quyền cho TAND huyện Thanh Thủy, thẩm phán kí nhận nhưng đến ngày xét xử thì thẩm phán đã không chấp nhận cho ông Xếp tham gia tố tụng.

Thứ ba, vi phạm về nội dung vụ án: TAND huyện Thanh Thủy không xác minh hoặc yêu cầu quỹ tín dụng làm rõ vi phạm trong việc xác lập hợp đồng thế chấp không đảm bảo theo quy định của pháp luật.

Viện KSND tỉnh Phú Thọ đã báo cáo Viện KSND Tối cao những vi phạm nêu trên đồng thời kiến nghị xem xét kháng nghị thủ tục giám đốc thẩm: Hủy bản án sơ thẩm và bản án phúc thẩm để giải quyết sơ thẩm lại theo hướng khắc phục những vi phạm.

Sau khi nhận được quyết định kháng nghị bản án KDTM của Viện KSND tỉnh Phú Thọ, ông Vũ Quang Tuấn, chủ tịch HĐQT Quỹ TDND thị trấn Thanh Thủy có đơn gửi Viện KSND tỉnh Phú Thọ giải trình: “... Quỹ TDND thị trấn Thanh Thủy không yêu cầu khách hàng xuất trình chứng minh nhân dân mà chỉ dựa vào xác nhận của chính quyền địa phương đối chiếu với họ tên ghi trên GCNQSDĐ...”. Rõ ràng, công tác kiểm tra thẩm định hồ sơ của đối tác vay vốn rất sơ sài.

Theo TS Vũ Ngọc Đường, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật Thăng Long: Quỹ TDND cũng sai sót khi không thẩm định rõ tài sản gắn liền với đất là nhà xây cấp 3 trên diện tích đất 240 m2 được dùng tài sản thế chấp. Thực tế đã không được ghi tại mục “Tài sản gắn liền với đất” trên GCNQSDĐ. Như vậy, đây là tài sản chưa được Nhà nước công nhận quyền sở hữu cho bất kỳ ai. Theo Luật Dân sự và Luật Nhà ở hiện hành, thì ngôi nhà này chưa rõ thuộc sở hữu riêng của ông Hộ hay sở hữu chung của ông Hộ và bà Lợi, hay còn sở hữu chung của các con.

Sự thiếu cẩn trọng của Quỹ TDND là nguyên nhân dẫn đến việc phân định tài sản để thực hiện thi hành án sẽ không thực hiện được (nếu thực hiện thi hành án). Đành rằng khoản tiền vay 350 triệu đồng từ năm 2011 là có thật. Đây là bài học lớn cho các tổ chức tín dụng, đặc biệt là các quỹ TDND do trình độ nghiệp vụ của cán bộ còn hạn chế nhiều so với trình độ nghiệp vụ của các cán bộ ngân hàng trong các ngân hàng thương mại. Cũng là bài học không nhỏ đối với công tác kiểm tra, nghiên cứu, thẩm định hồ sơ trong hoạt động xét xử của tòa án để có được một kết quả xét xử khách quan, chính xác và thuyết phục.

Thế Lữ