Bãi tập kết đá khối từ mỏ ra nhà máy để chế biến đá ốp lát. Ảnh: MN

Năm 2016, tỉnh Lâm Đồng cấp phép cho Cty Long Thạch khai thác đá lộ thiên làm vật liệu xây dựng thông thường với thời hạn 30 năm. Địa điểm khai thác ở thôn 1, xã Hà Lâm, huyện Đa Huoai. Trong giấy phép còn thể hiện quy mô khai thác đến 9,33ha, độ sâu không thấp hơn cốt (cote) +247m với trữ lượng hơn 2 triệu m3. Nội dung quan trọng nhất của giấy phép khẳng định Cty Long Thạch chỉ được phép “khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường”.

“Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường” theo khoản 1, Điều 64 Luật Khoáng sản năm 2010 là một số loại cát, một số loại đất sét làm gạch, cuội, sỏi, sạn, đá cát kết, đá quarzit, đá trầm tích, đá phiến… không đủ tiêu chuẩn làm đá ốp lát.

Theo Thông tư 05/2020/TT-BTNMT ngày 31/08/2020 quy định về kỹ thuật thăm dò, đánh giá trữ lượng đá khối sử dụng làm ốp lát và mỹ nghệ và Thông tư 04/2021/TT-BXD ngày 30/06/2021 của Bộ Xây dựng về “hướng dẫn xuất khẩu khoáng sản làm vật liệu xây dựng” thì đá khối làm đá ốp lát là đá tự nhiên được khai thác từ các mỏ đá magma, đá trầm tích, đá biến chất tại moong khai thác, tạo ra sản phẩm có các mặt phẳng, dạng khối không bị nứt nẻ, có thể tích bằng hoặc lớn hơn 0,4m3.

Cũng theo các thông tư trên, đá ốp lát là các loại đá được chế biến từ đá khối tự nhiên thành sản phẩm dạng tấm phù hợp với tiêu chuẩn TCVN 4732:2016 về đá ốp lát, đá tự nhiên.

Tiêu chuẩn Việt Nam về đá ốp lát, đá thiên nhiên (TCVN 4732:2016 thay thế TCVN 4732:2007) do Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố, áp dụng cho các tấm đá được gia công từ đá khối thiên nhiên thuộc nhóm đá granit, đá thạch anh, đá hoa (đá marble), đá vôi, đá phiến và nhóm khác, dùng để ốp và lát các công trình xây dựng. Theo tiêu chuẩn trên thì dựa vào kích thước đá ốp lát có 2 loại: Loại I có chiều dài, rộng từ 600mm; loại II thì nhỏ hơn 600mm với độ dày cả 2 loại là nhỏ hơn 12mm, từ 12 đến 30mm và lớn hơn 30mm.

Theo quan sát của chúng tôi, từ ngoài mặt quốc lộ 20 kéo dài vào tận sân nhà máy chế biến đá của Cty Long Thạch tại thôn 1, xã Hà Lâm, huyện Đa Huoai, hàng chồng cao các khối đá kích thước (dài x rộng x dày) trên 1m chờ vào chế biến. Ngoài sân chứa rất nhiều tấm đá ốp lát thành phẩm. Bên trong có nhiều dây chuyền máy móc phục vụ cho chế biến đá.

Các thiết bị cưa, cắt, xẻ tại nhà máy cho thấy sử dụng cho chế biến đá ốp lát. Ảnh: MN

Cty Long Thạch đã sử dụng công nghệ khai thác đá ốp lát (tương tự công nghệ khai thác đá ốp lát trên thế giới đang áp dụng tại một số mỏ tại Nha Trang, Bình Thuận, Đắk Nông): Dây chuyền cưa xẻ đá khối, dây chuyền đánh bóng, dây chuyền xử lý băm mặt và thổi nhiệt, máy cắt đĩa, máy cắt bằng tia nước, máy vạt cạnh, máy gia công đường cong, đường cung.

Quan sát trực tiếp nhà máy và hình ảnh ghi lại cho thấy kích thước sản phẩm (dài x rộng x dày ) trên 1m; kích thước các cạnh trên 0,4m theo quy định (TCVN 4732:2016 về đá ốp lát tự nhiên) là đá khối ốp lát.

Như vậy, trong quá trình khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường khi phát hiện khoáng sản có giá trị cao hơn khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (đá đủ tiêu chuẩn làm đá ốp lát) theo giấy phép được cấp năm 2016 nhưng chưa hoàn thành thủ tục cấp phép đá ốp lát, Cty Long Thạch đã tiến hành khai thác (thẩm quyền cấp phép đá ốp lát không thuộc UBND tỉnh mà thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường theo khoản 2, Điều 82 Luật Khoáng sản năm 2010).

Tại hiện trường moong khai thác và bãi tập kết sản phẩm đá có thể dễ dàng nhận thấy gần như phần lớn đá khai thác từ mỏ là đá khối… cho thấy mỏ đá này không khai thác chế biến đá làm vật liệu thông thường như giấy phép đã được cấp.

Công ty TNHH Long Thạch có dấu hiệu trục lợi?

Theo quy định từ bảng giá tính thuế tài nguyên trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng (Quyết định 40/2022/QĐ-UBND ngày 5/8/2022 của UBND tỉnh) đá vật liệu xây dựng thông thường (ví dụ như đá xô bồ) có giá tính thuế 100.000 đồng/m³, so với đá ốp lát granite có giá từ 2.125.000 đồng/m³ (tùy loại, màu sắc) là khoảng cách rất lớn về lợi nhuận. Nếu không được phát hiện, hành vi có dấu hiệu gian lận này thì ngân sách địa phương sẽ thất thu với số tiền cực lớn qua thời gian 30 năm.

Một nghi vấn đặt ra là trường hợp Cty Long Thạch có kê khai nộp thuế đá ốp lát granite thì khối lượng kê khai liệu có đúng với khối lượng đã khai thác đầu ra không? Việc giám sát, trích xuất camera theo quy định tại các Điều 41, 42, 43, trong đó tại khoản 2, Điều 42, Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 quy định cụ thể: Tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản, trừ hộ kinh doanh phải lắp đặt trạm cân tại vị trí đưa khoáng sản nguyên khai ra khỏi khu vực khai thác; lắp đặt camera giám sát tại các kho chứa để lưu trữ thông tin, số liệu liên quan.

Trạm cân chưa hoàn thành theo Điều 42, Nghị định 158/2016/NĐ-CP  nhưng đã khai thác đá khối (tháng 7/2021). Ảnh: MN

Dù giấy phép khai thác cấp năm 2016, nhưng gần 6 năm sau (tháng 5 và tháng 11/2021), camera và trạm cân mới được đưa vào sử dụng tại mỏ khai thác. Vậy việc giám sát khối lượng để làm cơ sở tính thuế thông qua cân và camera đã “bỏ trống” một thời gian dài mà cơ quan chức năng không biết?

Quản lý bán hàng tên B (áo xanh) cam kết vận chuyển đến mọi nơi. Ảnh: MN

Qua lời của quản lý tên B, Cty Long Thạch còn có một nhà máy tương tự tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, mỏ đá khai thác ở xã Phước Hòa.

Ngoài ra người quản lý bán hàng tại nhà máy còn hứa chắc chắn sẽ đảm bảo hóa đơn, chứng từ hợp pháp, can thiệp để có thể vận chuyển thông suốt tất cả các loại sản phẩm đá ra khỏi địa bàn Lâm Đồng theo nhu cầu khách hàng.

Như vậy, dù chỉ được cấp phép khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường, chưa hoàn thành các thủ tục cấp phép đá ốp lát, Cty Long Thạch do ông Nguyễn Quốc Việt đại diện pháp luật vẫn khai thác, chế biến đá ốp lát song song với khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường.

Qua sự việc này cần sự vào cuộc nhanh chóng của cơ quan chức năng để không ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh đúng pháp luật, tạo sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiệp cùng ngành nghề tại địa phương.

Báo Thanh tra sẽ tiếp tục thông tin.