Hoạt động trong bóng đêm, trong gian lao, thử thách, Đảng đã trưởng thành. Máu đỏ của những người cộng sản để trong nhà tù, để trong ngục tối, để trên đường đấu tranh cách mạng, góp vào trang sử bằng những dòng chữ "đỏ" của nhân dân ta. Đó là những bài ca yêu nước mà âm vang của những bài ca này còn mãi đến mai sau.

Hồ Chí Minh, lãnh tụ của Đảng đã nói những lời sâu sắc và xúc động khi khai mạc Lễ Kỷ niệm 30 năm Ngày Thành lập Đảng vào năm 1960, diễn ra ở Hội trường Nguyễn Ái Quốc, Hà Nội rằng: "Trong 15 năm đấu tranh trước Cách mạng tháng Tám và trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, biết bao đảng viên ưu tú và quần chúng cách mạng đã vì dân, vì Đảng mà hy sinh một cách cực kỳ oanh liệt. Chỉ riêng trong cấp T.Ư của Đảng đã có 14 đồng chí bị thực dân Pháp bắn, chém hoặc tra tấn đến chết trong nhà tù. Máu đặc của các liệt sỹ ấy đã làm cho lá cờ cách mạng thêm đỏ chói. Sự hy sinh anh dũng của các liệt sỹ đã làm cho đất nước ta nở hoa độc lập, kết quả tự do…".

Đồng chí Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng bị Pháp bắt tại TP Sài Gòn ngày 19/4/1931. Cuộc hỏi cung - được coi như một cuộc đối thoại mang tính chất đối đầu - đã được ghi lại. Bồi thẩm Gioóc-xơ trực tiếp hỏi cung. Hắn dọa nạt sẽ đưa Trần Phú về miền Trung (quê đồng chí ở Hà Tĩnh) để xử tội. Trần Phú nói: Với ta, các người đừng giở cái trò hề ấy ra. Các người dọa sẽ đưa ta về Trung Kỳ à? Tùy các người. Ta ở đâu cũng thế thôi!

+ Ở T.Ư Đảng, ông làm việc với ai?

- Một mình!

+ T.Ư Đảng có bao nhiêu người?

- Một người!

+ Ông nói vô lý quá - Gioóc-xơ đỏ mặt - Tôi tưởng cơ quan chỉ huy của Đảng phải đông người chứ? Thế mà ông nói chỉ làm việc một mình. Không thể tin được!

Trần Phú quát vào mặt tên bồi thẩm: Tao trả lời thế, mày không hiểu sao? Phải, T.Ư ta nhiều người. Khi làm việc, tao có quan hệ với người này, người khác. Nhưng, nhiều người là để làm việc cho Đảng tao, cho nước tao, chứ không phải để khai cho chúng mày bắt bớ!

Kẻ địch lại giải đồng chí về Khám Lớn. Bị quân thù tra tấn dã man, đồng chí đã hy sinh ngày 6/9/1931. Năm ấy, đồng chí Trần Phú ở vào tuổi 27. Trần Phú nói với các đồng chí trong tù lời nói cuối cùng của một người cộng sản trẻ tuổi, giữ cương vị cao nhất của Đảng: Hãy giữ vững chí khí chiến đấu!

Đồng chí Nguyễn Văn Cừ, quê Bắc Ninh, là học sinh Trường Bưởi, Hà Nội. Là học trò xuất sắc, đồng chí hoạt động chống Pháp, bị đuổi khỏi trường. Nguyễn Văn Cừ tham gia tổ chức cách mạng khá sớm. Sau ngày thành lập Đảng Cộng sản 3/2/1930, Nguyễn Văn Cừ được bầu làm Bí thư Khu ủy Hòn Gai, Uông Bí. Rồi đồng chí bị Pháp bắt, đày ra Côn Đảo.

Năm 1936, Mặt trận Nhân dân lên cầm quyền ở Pháp, đồng chí được thả về.

Năm 1938, Nguyễn Văn Cừ được bầu làm Tổng Bí thư của Đảng. Trong lịch sử Đảng ta, Nguyễn Văn Cừ là người giữ cương vị Tổng Bí thư ở độ tuổi trẻ nhất - khi đó đồng chí 26 tuổi.

Năm 1940, đồng chí bị Pháp bắt tại Sài Gòn nhằm vào ngày 17/1. Kẻ địch tra tấn Nguyễn Văn Cừ rất nặng đòn. Sau cuộc Nam Kỳ khởi nghĩa 23/11/1940, chúng ghép đồng chí vào tội đã thảo ra "Nghị quyết thành lập Mặt trận Thống nhất Dân tộc phản đế Đông Dương". Chúng buộc tội Nguyễn Văn Cừ là "người có trách nhiệm tinh thần trong cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ". Kẻ địch kết án đồng chí: Tử hình.

Ngày 26/8/1941, chúng dẫn Nguyễn Văn Cừ ra pháp trường ở Hóc Môn. Trước mũi súng quân thù đang chĩa vào ngực mình, đồng chí hô vang: "Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm! Cách mạng Đông Dương thành công muôn năm". Lời hô ấy còn vọng đến hôm nay và mai sau.

Sau Tổng Bí thư Trần Phú hy sinh năm 27 tuổi, đến đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ hy sinh năm 29 tuổi. Những người cộng sản trẻ tuổi đã nêu tấm gương sáng đến muôn đời.

Đồng chí Lê Hồng Phong, quê Nghệ An. Đồng chí được học hành bài bản. Lê Hồng Phong từng làm thư ký cho một hiệu buôn rồi làm thợ ở Nhà máy Diêm, TP Vinh. Năm 1925, đồng chí gia nhập "Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội". Bác Hồ gửi đồng chí vào học Trường Quân sự Hoàng Phố (Trung Quốc). Tiếp đó, đồng chí sang Liên Xô học Trường Không quân và Trường Đại học Phương Đông.

Năm 1934, đồng chí dự Đại hội lần thứ 7 của Quốc tế Cộng sản ở Liên Xô, được bầu làm Ủy viên Dự khuyết của Quốc tế Cộng sản. Rồi đồng chí về hoạt động ở Sài Gòn. Lúc này, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai - vợ đồng chí - đang giữ chức Bí Thư Thành ủy Sài Gòn.

Đồng chí bị địch bắt lần thứ hai vào ngày 29/9/1930. Kẻ địch giam Lê Hồng Phong tại Khám Lớn - Sài Gòn. Rồi chúng đày đồng chí ra Côn Đảo. Bị giam trong hầm tối, lại bị địch tra tấn dã man, Lê Hồng Phong bị ốm nặng rồi trút hơi thở cuối cùng vào ngày 6/9/1942, giữa lúc ban trưa. Lê Hồng Phong nói những lời cuối cùng với các đồng chí trong hầm giam bên cạnh: "Xin chào tất cả các đồng chí. Nhờ các đồng chí nói với Đảng rằng, tới giờ phút cuối cùng, Lê Hồng Phong vẫn một lòng tin tưởng vào thắng lợi vẻ vang của cách mạng". Năm đó, Lê Hồng Phong 38 tuổi.

Đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai, Bí thư Thành ủy Sài Gòn từng dự Đại hội lần thứ 7 Quốc tế Cộng sản tại Liên Xô. Đồng chí bị địch bắt tại Sài Gòn, bị kẻ địch kết án tử hình. Nguyễn Thị Minh Khai có cô con gái nhỏ tuổi. Người mẹ trẻ này nói với em gái – đồng chí Nguyễn Thị Minh Thái: "Thôi, ngẩng mặt lên em. Khóc mà làm gì. Chị chết nhưng không ân hận vì đã làm tròn một việc có ích cho nhân dân, cho cách mạng… Chừng nào Hồng Minh (con gái đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai và đồng chí Lê Hồng Phong) khôn lớn đi học được thì em đón cháu về thay chị trông nom, dạy dỗ cháu cho nên người".

Đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai để lại bài thơ viết bằng máu của mình sau cánh cửa nhà giam:

Dù đánh, dù tra càng kiên quyết
Dù kìm, dù kẹp chẳng sai lời
Hy sinh chiến đấu vì nhiệm vụ
Triệt để thực hành chết mới thôi!

Đồng chí Hoàng Văn Thụ là Ủy viên Thường vụ T.Ư Đảng, quê Lạng Sơn. Tháng 8/1943, đồng chí bị Pháp bắt tại Hà Nội.

Năm 1944, chúng đưa đồng chí ra xử. Tên mật thám La-nét nói trước tòa: "Hoàng Văn Thụ là lãnh tụ cộng sản nguy hiểm, nếu không xử tử hắn thì nước Đại Pháp không thể đàn áp được cách mạng Việt Nam".

Buổi sáng mùa Hè năm đó, chúng đưa đồng chí ra pháp trường Tương Mai, Hà Nội.

Mật thám, quan tòa, cố đạo hỏi: Ông Hoàng Văn Thụ, ông có cần nói gì thêm không?

- Tôi không cần nói gì nữa. Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi - những người mất nước và các ông - những kẻ cướp nước, sự hy sinh của những người như tôi là một sự dĩ nhiên. Chỉ biết rằng, cuối cùng chúng tôi sẽ thắng!

Viên cố đạo Pháp định giở trò sửa tội, đồng chí gạt đi, nói to: Tôi không có tội gì. Nếu yêu nước, cứu nước mà có tội thì những người Pháp hiện đang chiến đấu chống phát xít ở bên nước các ông đều là có tội cả. Ông hãy hỏi xem họ có tội gì không?

Giặc Pháp bắn đồng chí Hoàng Văn Thụ vào lúc 6 giờ sáng ngày 24/5/1944 tại trường bắn Tương Mai, Hà Nội. Bây giờ, tại Tương Mai, TP Hà Nội có khu tưởng niệm Hoàng Văn Thụ. Nơi đây, có tượng đồng chí Hoàng Văn Thụ được tạc bằng đá xanh, rất đẹp.

Đại tá, Nhà thơ Tạ Hữu Yên