(Thanh tra) - Đó là vấn đề được các đại biểu tập trung “mổ xẻ” tại tọa đàm tham vấn ý kiến dự thảo đề xuất của Chính phủ về Chương “Chính quyền địa phương” trong Dự thảo Sửa đổi Hiến pháp 1992 do Bộ Tư pháp phối hợp với Văn phòng Chính phủ và Bộ Nội vụ tổ chức ngày 30/7.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên cho biết, việc xác định mô hình chính quyền địa phương là vấn đề rất được quan tâm trong Dự thảo Sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Mô hình “ở đâu có UBND ở đó phải có HĐND” vẫn được nhiều Đại biểu Quốc hội và nhà khoa học muốn “bảo lưu”.
Hiện, có 3 quan điểm xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương, đó là: Giữ nguyên như hiện nay, có tăng cường chức năng cho HĐND và UBND; mô hình chính quyền 2 cấp (cấp tỉnh, TP trực thuộc Trung ương và cấp cơ sở) và mô hình chính quyền nông thôn 3 cấp và đô thị 2 cấp.
Với mô hình tổ chức HĐND và UBND hiện hành, Đại biểu Quốc hội Huỳnh Thành (tỉnh Gia Lai) đánh giá là “rập khuôn, cào bằng”. Nhiều Đại biểu Quốc hội, nhiều bộ, ngành, địa phương cũng cho rằng, cơ cấu nhân sự của các cơ quan chuyên môn tại các địa bàn hầu như được thống nhất, trong khi yêu cầu quản lý Nhà nước là khác nhau. Không phân định rõ đặc điểm của cộng đồng dân cư ở nông thôn và cộng đồng dân cư đô thị, chỉ có khung pháp lý chung cho tổ chức chính quyền địa phương.
Trên cơ sở tổng kết bước 2 thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường, Chính phủ dự kiến đề xuất “khẳng định mô hình chính quyền địa phương bao gồm 2 cơ quan HĐND và UBND (hoặc Ủy ban Hành chính), theo mô hình chính quyền một cấp ở đô thị và chính quyền hai cấp ở nông thôn”.
Những đơn vị hành chính không có HĐND thì thành lập cơ quan hành chính và xác định rõ cơ quan hành chính này là của UBND (hoặc Ủy ban Hành chính) cấp trên trực tiếp thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính và cung cấp dịch vụ công cho nhân dân trên địa bàn, bảo đảm tính thông suốt, gần dân, phục vụ dân của nền hành chính quốc gia. Điều này sẽ tạo cơ sở cho việc đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, giảm tầng nấc.
Đồng tình với dự kiến của Chính phủ và tin tưởng "thí điểm sẽ được nhân rộng", bà Hoàng Thị Ngân, Vụ Tổ chức hành chính và công vụ, Văn phòng Chính phủ, cho biết, kết quả thí điểm cho thấy hoạt động bộ máy chính quyền địa phương được ổn định; hiệu lực, hiệu quả quản lý được duy trì; quyền đại diện của người dân được bảo đảm; tình hình kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội được giữ vững.
Ông Vũ Hồng Khanh, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội thì bày tỏ sự băn khoăn khi Quốc hội, Chính phủ chưa tổng kết toàn diện việc thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường.
Theo ông Khanh, dù tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình nào thì cũng không nên đổi tên UBND thành Ủy ban Hành chính vì trong lịch sử từng đổi tên Ủy ban Hành chính thành UBND với những lý do hết sức hợp lý và cần thiết. “Khi xác định mô hình tổ chức chính quyền địa phương thì cũng cần phân biệt rõ thế nào là chính quyền đô thị và nông thôn thì mới có thể qui định chính quyền đô thị được tổ chức không hoàn chỉnh như chính quyền nông thôn hay chính quyền cấp tỉnh” - ông Khanh nói.
Nhiều đại biểu cho rằng, HĐND không chỉ giám sát chính quyền mà còn thực hiện nhiều chức năng khác, nhất là đại diện cho nhân dân địa phương. HĐND chưa làm tốt thì khắc phục, nâng cao hiệu quả hoạt động thay vì không tổ chức HĐND.
GS.TS Nguyễn Đăng Dung nhấn mạnh: Sửa Chương “Chính quyền địa phương” phải đặt trong các mối quan hệ của các chương khác. Mọi chủ thể trong xã hội đều phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình nâng cấp lên là mọi tổ chức đều phải chịu trách nhiệm về hoạt động của mình tính từ xã đến Trung ương trong mối tương quan xây dựng Nhà nước pháp quyền.
Theo GS.TS Nguyễn Đăng Dung, một lãnh thổ không nhất thiết phải 4 cấp chính quyền (1 cấp Trung ương, 3 cấp địa phương). Tổ chức chính quyền địa phương cần đa dạng các mô hình để phù hợp với tình hình thực tiễn. “Hiến pháp chỉ quy định cô đọng, ngắn gọn. Những vấn đề khác hãy để luật quy định”.
Tại tọa đàm, nhiều đại biểu lo ngại khi Chính phủ đề xuất, “chính quyền các địa phương có quyền thỏa thuận, liên kết với nhau”. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên lý giải, Hiến pháp cho địa phương tự chủ, tự chịu trách nhiệm, thực hiện các công việc của địa phương, các việc được phân cấp theo luật định hoặc do Trung ương giao. Hiện nguồn lực tự chủ của nhiều địa phương còn hạn chế, cùng với điều kiện kinh tế thị trường thì không thể không cho các địa phương “quyền liên kết để phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội”. Việc thỏa thuận, liên kết như thế nào, trong phạm vi nào sẽ do luật định.
Thảo Nguyên
