Dự án khắc phục khẩn cấp sạt lở bờ sông Thạch Hãn, đoạn qua thị xã Quảng Trị đang gấp rút thi công. Ảnh: Minh Tân

Thiếu kinh phí

Hiện tại, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị có 123 hồ chứa thủy lợi và 2 đập dâng. Trong đó, Công ty TNHH Một thành viên Quản lý khai thác công trình thủy lợi tỉnh quản lý 18 đập, hồ chứa thủy lợi, gồm: 13 hồ lớn, 2 hồ vừa và 1 hồ nhỏ; 1 đập lớn và 1 đập nhỏ. Số hồ, đập còn lại do các địa phương (tổ chức thủy lợi cơ sở) quản lý.

Trong khi, các chủ công trình hoạt động chủ yếu từ nguồn hỗ trợ sản phẩm, dịch vụ thủy lợi. Nguồn hỗ trợ này chỉ đủ chi phí quản lý, vận hành, không đủ chi phí để sửa chữa thường xuyên hàng năm nên rất khó khăn trong việc vận dụng để thực hiện nội dung về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước.

Kinh phí hỗ trợ sản phẩm, dịch vụ thủy lợi còn thấp, thu không đủ bù chi, kinh phí của tỉnh còn gặp nhiều khó khăn nên việc nguồn kinh phí để thực hiện bảo trì hàng năm rất hạn chế, có năm không có kinh phí bảo trì.

Đập tràn Nam Thạch Hãn được xác định phao cao su bị rách, thủng, thân tràn và tiêu năng bị xói lở. Ảnh: Minh Tân

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị, hàng năm, trước mùa mưa lũ, các đơn vị, địa phương được giao nhiệm vụ quản lý đập, hồ chứa nước lập phương án ứng phó thiên tai. Đối với các công trình do công ty quản lý, phương án được lập cụ thể đối với từng công trình. Đối với các công trình do địa phương quản lý, phương án được lập lồng ghép vào phương án ứng phó thiên tai của địa phương.

Trong đó, trước mùa mưa bão hàng năm, các đơn vị, địa phương liên quan tiến hành kiểm tra toàn diện tình hình, hiện trạng các đập, hồ chứa trên địa bàn tỉnh, phân nhóm các sự cố mất an toàn để có biện pháp sửa chữa kịp thời, đảm bảo an toàn công trình trong mùa mưa lũ.

Thế nên, hiện trên địa bàn chỉ có 8 công trình đập, hồ chứa nước đã xây dựng phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp, đây là những công trình được các dự án đầu tư nâng cấp. Các hồ đập còn lại chưa có kinh phí để thực hiện.

Nghị định 114/2018/NĐ-CP ngày 4/9/2013 của Chính phủ về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước yêu cầu thực hiện 16 nhiệm vụ. Để thực hiện các nội dung này đòi hỏi phải có nguồn kinh phí thực hiện, trong khi nguồn phân bổ kinh phí để thực hiện hàng năm không có, các chủ công trình hoạt động chủ yếu từ nguồn hỗ trợ giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi. Nguồn hỗ trợ này chỉ đủ chi phí quản lý, vận hành, không đủ chi phí để sửa chữa thường xuyên hàng năm, nên rất khó khăn trong việc vận dụng để thực hiện các nội dung về an toàn đập, hồ chứa nước.

Nỗi lo mất an toàn

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị liên quan kiểm tra hiện trạng, an toàn đập, hồ chứa nước. Qua kiểm tra, 125/125 công trình, xác định có 88 công trình có kết quả đánh giá mức an toàn, 3 công trình cơ bản an toàn. Số lượng các hồ chứa có kết quả đánh giá có nguy cơ mất an toàn (mức C) là 34 công trình.

Các công trình bị hư hỏng, số lượng đập bị thấm 76, trong đó thấm nặng 16 cái, thấm nhẹ 60 cái, trong đó có hồ Tân Vĩnh do dự án sửa chữa và nâng cao an toàn đập nâng cấp bị thấm mạnh qua thân đập. Biến dạng mái đập 55 cái, trong đó biến dạng nặng 3 cái. Các hồ hư hỏng xuống cấp cần lưu ý trong mùa mưa lũ là 4 công trình, gồm hồ Nghĩa Hy, hồ Phú Dụng, hồ Khe Mương và hồ Tân Xuyên. Nghiêm trọng là đập tràn Nam Thạch Hãn, phao cao su bị rách, thủng; thân tràn và tiêu năng bị xói lở.

Đặc biệt, trong những năm qua, do ảnh hưởng thiên tai và biến đổi khí hậu, tình trạng sạt lở dọc bờ sông Thạch Hãn đã và đang de dọa đến tài sản, tính mạng của người dân. Nhằm khắc phục tình trạng sạt lở, Quảng Trị đã triển khai các dự án kè chống sạt lở tại các đoạn xung yếu, nguy cơ cao.

Trong đó, dự án khắc phục khẩn cấp sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thị xã Quảng Trị với tổng mức đầu tư 100 tỷ đồng, thời gian thực hiện hợp đồng là 5 tháng, hoàn thành trước ngày 31/12/2024. Tính đến ngày 20/10, giá trị thực hiện đạt 70% giá trị dự án.

Một đoạn kè chậm tiến độ bị thu hồi vốn, nếu không sớm gia cố sẽ tiềm ẩn nguy cơ khi mùa mưa lũ đến. Ảnh: Minh Tân

Dự án gồm 3 gói thầu, xây lắp kè sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn qua xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị; xây lắp kè sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thị trấn Ái Tử và xã Triệu Long, huyện Triệu Phong; xây lắp kè sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn qua phường 1 và phường An Đôn, thị xã Quảng Trị; các xã Triệu Giang, Triệu Độ, Triệu Thuận, huyện Triệu Phong.

Đại diện chủ đầu tư là Ban Quản lý Dự án Đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Trị cho biết: Đây là những dự án từ nguồn vốn khẩn cấp năm 2023. Với thời gian thực hiện trong vòng 5 tháng, chủ đầu tư đã liên tục nhắc nhở các đơn vị nhà thầu khẩn trương thực hiện. Không chỉ ngoài thời gian gấp rút thì những tháng cuối năm, trên địa bàn tỉnh thường xuyên có mưa lớn và bão, lũ. “Với tiến độ như hiện nay, các dự án này sẽ hoàn thành trước ngày 31/12/2024”, vị này cho biết.

Đối với 2 công trình “Kè chống sạt lở khẩn cấp bờ sông Thạch Hãn đoạn qua bến thả hoa thôn Như Lệ, xã Hải Lệ” và công trình “Kè chống sạt lở khẩn cấp bờ sông Thạch Hãn đoạn qua hạ lưu bến thả hoa thôn Như Lệ, xã Hải Lệ” hiện đang tạm dừng vì chậm tiến độ. Cả 2 công trình này có tổng kinh phí là 29,8 tỷ đồng, tuy nhiên số vốn chưa giải ngân của 2 công trình là gần 19,5 tỷ đồng/ 29,8 tỷ đồng và đã bị thu hồi về ngân sách Trung ương.

Dự án hiện vẫn đang còn dang dở, theo đánh giá của cơ quan chức năng, bờ sông Thạch Hãn đoạn “qua bến thả hoa và hạ lưu bến thả hoa thôn Như Lệ, xã Hải Lệ” là đoạn nguy hiểm, xung yếu nhất. Đặc biệt, trong đợt mưa lũ tháng 10/2022 đã từng xảy ra sạt lở nghiêm trọng, làm 1 người chết và sập 3 nhà dân, 2 quán kinh doanh, ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến đường Nguyễn Hoàng. Nếu không sớm đầu tư gia cố sẽ tiềm ẩn nguy cơ cao mất an toàn trong các mùa mưa lũ sắp đến.