Tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá. Ảnh: PA

Việt Nam là 1 trong 15 nước có số lượng nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Đặc biệt, thời gian gần đây, thuốc lá điện tử đang dần thay thế cho thuốc lá truyền thống, nhất là trong giới trẻ.

Chỉ trong vòng 2 năm (2022, 2023), tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13 - 15 tuổi đã tăng nhanh ở mức báo động, tăng hơn 2 lần (từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023).

Theo kết quả nghiên cứu của Viện Chiến lược và Chính sách y tế, Bộ Y tế thực hiện năm 2020 về các hành vi nguy cơ đối với sức khỏe học sinh THCS và THPT tại Hà Nội, riêng đối với phụ nữ và trẻ em gái, có tới 8% phụ nữ và trẻ em gái hút thuốc lá điện tử trong khi tỷ lệ hút thuốc lá điếu ở nữ chỉ có 1,5%. Hút thuốc lá điện tử ở trẻ em gái độ tuổi vị thành niên, thanh niên, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản sẽ gây ra các hệ lụy về sức khỏe sinh sản và chất lượng giống nòi.

Theo các chuyên gia y tế, thuốc lá điện tử cũng được xem như là hút thuốc lá thường. Mặc dù gần đây có một số quan điểm cho rằng là hút thuốc lá điện tử ít nguy hại hơn và ít ảnh hưởng đến cơ thể hơn. Nhưng về mặt bản chất đó là cùng một loại thuốc thuốc lá và gây ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt đối với tim mạch.

Các phân tích y tế cũng cho thấy, trong thuốc lá điện tử có hàng nghìn hương liệu, cho tới nay có ít nhất khoảng 20.000 hóa chất hương liệu, rồi các chất phụ gia khác nhau, thậm chí nhà sản xuất có thể bổ sung một số thành phần là các chất ma túy, gây nghiện, hướng thần... để tăng kích thích đối với người dùng.

Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, thuốc lá điện tử đang mở đầu cho xu hướng mới về lạm dụng hóa chất nhân tạo. Có nhiều nhóm nguy cơ khi sử dụng thuốc lá điện tử, điển hình là hàm lượng nicotine trong thuốc lá điện tử cao hơn thuốc lá thông thường, và trong hơi thuốc lá điện tử có chứa lượng hóa chất khổng lồ.

Ngoài nicotine, thành phần của dung dịch thuốc lá điện tử còn có hàng nghìn hóa chất độc hại và hơn 16.000 loại hóa chất tạo hương vị như mùi bạc hà, socola, trái cây,… để giảm độ gắt của nicotine, làm cho sản phẩm dễ sử dụng hơn và tạo mùi vị hấp dẫn, thu hút người sử dụng, đặc biệt là giới trẻ.

Tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai hầu như ngày nào cũng tiếp nhận bệnh nhân ngộ độc thuốc lá điện tử, trong đó nhiều trường hợp là học sinh, thanh thiếu niên bị ngộ độc chất ma túy trộn trong thuốc lá điện tử. Chất nicotine, hóa chất hương liệu và việc trà trộn ma túy vào thuốc lá điện tử khiến sản phẩm này rất độc hại. Các ca ngộ độc thuốc lá điện tử vào viện với biểu hiện co giật, kích thích, vật vã, ảo giác, loạn thần, hôn mê, tổn thương não và nhiều cơ quan khác, để lại di chứng nặng nề với sức khỏe.

Nguy hiểm là thế nhưng thuốc lá điện tử lại được giới trẻ, cả nam và nữ ưa thích bởi hương vị hấp dẫn, thiết kế sản phẩm bắt mắt, thời trang, mang đậm phong cách công nghệ, được quảng bá trên mạng xã hội bằng những người nổi tiếng và giữ khách hàng bằng các sản phẩm có hàm lượng nicotine cao.

Bất chấp những cảnh báo từ cơ quan chức năng và các chuyên gia, các sản phẩm thuốc lá điện tử vẫn đang được quảng cáo, mua bán một cách phổ biến, đặc biệt trên môi trường mạng dù chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành tại thị trường trong nước. Đáng lo ngại hơn khi các sản phẩm này được thiết kế đa đạng với nhiều kiểu dáng và nhiều hương vị rất hấp dẫn với giới trẻ. Điều này dẫn đến việc sử dụng thuốc lá điện tử đang có xu hướng gia tăng nhanh tại nước ta, đặc biệt trong lứa tuổi học sinh, thanh niên.

Nguy cơ hơn nữa khi thuốc lá điện tử trên thị trường hiện nay không được kiểm soát chất lượng, nên những thông tin được in trên nhãn như thành phần hóa học, tỷ lệ hóa chất không được xác minh thực tế; cũng từ đó không có người chịu trách nhiệm sản phẩm. Chính vì vậy, khi xảy ra tình trạng ngộ độc, sốc thuốc thì cơ quan chức năng cũng không truy cứu được trách nhiệm và khó có căn cứ xử lý.

Chính vì những tác hại rất khôn lường của thuốc lá điện tử mà nhiều nước trên thế giới đã có những quy định rất chặt chẽ, rất nghiêm ngặt về việc ai được sử dụng, lứa tuổi sử dụng, ở đâu và nơi nào mới được hút thuốc lá điện tử. Hiện tại, trong khu vực ASEAN đã có 5 quốc gia cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử là Thái Lan, Singapore, Lào, Brunei, Campuchia.

Chia sẻ tại hội thảo cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá mới và đề xuất biện pháp quản lý các sản phẩm này để bảo vệ sức khỏe cộng đồng do Bộ Y tế vừa tổ chức, bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho hay, thuốc lá điện tử, thuốc lá mới diễn ra phổ biến, tăng nhanh ở mức đáng báo động, có trong cả giới trẻ, trẻ em gái. Thời gian qua, mặc dù Nhà nước đã có nhiều biện pháp quản lý, xử lý hành vi buôn lậu nhưng thực tế tình trạng này vẫn đang diễn ra. Trong khi đó, ngành công nghiệp thuốc lá đang tuyên truyền coi là tốt cho sức khỏe hơn so với thuốc lá điếu.

Bên cạnh đó, việc cho phép sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới đi ngược lại với cam kết của Việt Nam khi tham gia Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, và cũng ngược lại mục tiêu của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, và các kế hoạch, chiến lược về nâng cao sức khỏe tại Việt Nam.

Bộ Y tế đề xuất Nhà nước cần phải có chế tài cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá mới phù hợp xu hướng trên thế giới đối với phần lớn các quốc gia trong nhóm thu nhập thấp và trung bình, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của Việt Nam.

Đại diện Bộ Y tế cũng cho biết, hiện Vụ Pháp chế đang xây dựng văn bản liên quan và dự thảo trình Chính phủ để trình Quốc hội nhằm sớm có biện pháp quản lý thuốc lá điện tử. Dự kiến, nội dung sẽ trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10/2024.