Đài tưởng niệm "Hận thù Noong Nhai" xây dựng giữa trung tâm trại tập trung Noong Nhai. Ảnh: Hồng Bài

Ngày 13/3/1954, chiến dịch Điện Biên Phủ bắt đầu khởi lệnh. Bộ đội ta nổ súng đánh chiếm cứ điểm Him Lam, Độc Lập, bản Kéo. Sau đó liên tiếp các cứ điểm khác trên cứ điểm Điện Biên Phủ bị tiêu diệt, phạm vi quân Pháp còn kiểm soát bị thu hẹp. Hồi chuông cảnh báo giờ phút tuyệt mệnh của thực dân Pháp cận kề. Trong cơn tuyệt vọng, thực dân Pháp đã liều lĩnh vi phạm điều mà Công ước quốc tế nghiêm cấm.

    Bia Đài tưởng niệm khu di tích Noong Nhai. Ảnh: Hồng Bài      
     

Cụ Lò Văn Lọ, kể lại: Hôm đó (25/4/1954) khoảng 14 giờ chiều, bà con trong trại tập trung đang đi đưa một đám tang thì máy bay ập tới. 4 máy bay Đacota bay thấp, lượn một vòng rồi bất ngờ trút bom xuống đám người đang đưa tang. Bom sát thương, bom na pan nổ khắp trại, chặn hết các ngả đường, lán trại bốc cháy rừng rực. Chỉ trong giây phút cả khu trại tập trung chìm trong lửa và máu. Bom ngớt, khói tan, xác người nằm la liệt trên khắp khu trại, những người bị thương kêu la, gào thét. Nỗi đau, lòng căm hận ngút trời Noong Nhai.

           
Trận bom của giặc Pháp ném xuống trại tập trung Noong Nhai đã làm 444 người dân bị chết, hàng trăm người bị thương, nhiều người trở thành tàn phế suốt đời. Có những gia đình chết không còn ai. Tất cả người chết, bị thương đều là dân thường bị thực dân Pháp dồn vào trại tập trung. 

             
Năm 1984, kỷ niệm 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, 30 năm ngày thực dân Pháp ném bóm xuống trại tập trung Noong Nhai, Đài tưởng niệm "Hận thù Noong Nhai" được xây dựng giữa trung tâm khu trại tập trung Noong Nhai. Tượng đài là một phụ nữ dân tộc Thái bế trên tay đứa con đã bị bom giặc Pháp giết chết. Tượng đài sừng sững giữa đất trời Noong Nhai, bên dòng Nậm Rốm êm dịu, trong suốt, thanh bình là biểu tượng ghi lại những tội ác của thực dân Pháp đã giao lên đầu người dân vô tội, mãi mãi không thể quên được.  

           
Trở lại Noong Nhai những ngày tháng 4 này, khi người Noong Nhai, Noong Hẹt, Thanh An, Xam Mứn, Thanh Xương đang tưng bừng trong không khí kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ và chuẩn bị ngày "đại giỗ" lần thứ 60 (25/4/1954 - 25/4/2014) của 444 nạn nhân trong trận bom ngày 25/4/1954 của thực dân Pháp xuống trại tập trung Noong Nhai.

Ông Lò Văn Bun, Bí thư chi bộ bản Noong Nhai cho biết: Noong Nhai hôm nay có 82 hộ, nhà nào cũng mái ngói đỏ tươi, có đời sống ấm no, hạnh phúc. Bản chỉ còn 4 hộ nghèo. Năm 2013, cả bản có 75 gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hóa.

Trong dịp kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, cùng với Ban văn hóa xã, bản Noong Nhai đã giao cho Đoàn thanh niên bố trí một tổ là đoàn viên đã được tập huấn về nghiệp vụ hướng dẫn viên, thường xuyên túc trực ở Đài tưởng niệm để hướng dẫn, giới thiệu về khu trại tập trung Noong Nhai, diễn biến vụ giặc Pháp ném bom xuống trại với các đoàn khách đến tham quan Đài tưởng niệm "Hận thù Noong Nhai", đồng thời để du khách hiểu, biết thêm về con người và mảnh đất Noong Nhai hôm nay.

                                                                                  Hồng Bài