(Thanh tra)- Nhà Gươl của đồng bào Cơ Tu ở thôn Tà Lang, xã Hòa Bắc, Hòa Vang, TP Đà Nẵng được xây dựng cách đây gần 15 năm, là nơi sinh hoạt cộng đồng, tổ chức các lễ hội truyền thống văn hóa, tâm linh… Được trùng tu từ 3 năm trước, nhưng trong đợt mưa bão khốc liệt năm 2022, nhiều hạng mục đã xuống cấp trầm trọng mà không có kinh phí sửa chữa…
Lãnh đạo xã Hoà Bắc cho biết, toàn xã có dân số gần 4.500 người, trong đó gần 20% là người đồng bào dân tộc thiểu số Cơ Tu tập trung tại 2 thôn Tà Lang và Giàn Bí. Chính vì vậy, nhà Gươl cùng với các lễ hội thờ cúng có ý nghĩa tâm linh đối với họ.
Anh Đinh Văn Hin, Trưởng thôn Tà Lang đưa chúng tôi đi vòng quanh nhà Gươl của thôn rồi thổ lộ: Sườn nhà Gươl được làm bằng bê tông cốt sắt theo mẫu nhà Gươl truyền thống của đồng bào Cơ Tu, xung quanh vách được dựng bằng tre nứa, trên mái lợp lá cọ rừng… Mùa mưa bão năm 2022, đã bị hư hỏng rất nhiều hạng mục, nhất là lá lợp mái nhà mục nát, khi gặp mưa thấm dột tùm lum…
Phên tường bằng tre bong tróc, ẩm mốc, chỉ cần tác động nhẹ đã có thể rơi bung xuống. Các cánh cửa bằng tre đan đã sập xệ, tụt khung, đứt lạt do mục nát… Do mái nhà, vách phên mục nát, các hiện vật trang trí trong nhà Gươl như tranh ảnh, tượng gỗ truyền thống… cũng thấm nước, phai màu theo thời gian.
Còn ông Đinh Văn Như, Bí thư Chi bộ thôn Giàn Bí cho biết, trong mùa mưa bão năm qua, nhà Gươl thôn Giàn Bí của đồng bào Cơ Tu cũng hư hỏng nhiều hạng mục, nhưng chính quyền và người dân trong thôn đã sớm khắc phục, sửa chữa nên cũng đỡ xuống cấp hơn ở Tà Lang. Về lâu dài, rất cần kinh phí đầu tư mới đảm bảo an toàn cho công trình được.
Trước tình trạng xuống cấp nghiêm trọng, đe dọa đến sự tồn tại của nhà Gươl, các thôn đã báo cáo với UBND xã đề nghị có kế hoạch xin cấp kinh phí sửa chữa. Đến nay, việc sửa chữa nhà Gươl vẫn chưa thể tiến hành do chưa có nguồn vốn…
Bà con Cơ Tu ở Tà Lang rất lo lắng: “Nếu mùa nắng này không kịp thời sửa chữa thì mùa mưa đến, nhà Gươl sẽ càng xuống cấp trầm trọng và tốn thêm rất nhiều kinh phí sửa chữa…”.
Được biết, từ năm 2018, Dự án (DA) Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng đã được UBND huyện Hòa Vang triển khai tại thôn Giàn Bí và Tà Lang, xã Hòa Bắc - nơi tập trung hơn 250 hộ dân đồng bào Cơ Tu sinh sống.
Xã đã định hướng phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng gắn với việc bảo tồn văn hoá truyền thống của đồng bào Cơ Tu, mục đích là phát triển đời sống kinh tế - xã hội cho người dân với điều kiện tận dụng tài nguyên thiên nhiên sẵn có, gắn với bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái…
Gần 4 năm qua, DA được đánh giá hiệu quả rất khả quan, tạo công ăn việc làm, tăng nguồn thu nhập cho đồng bào Cơ Tu và điều quan trọng là ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái trong cộng đồng dân cư được nâng lên rõ rệt.
Để mô hình phát triển bền vững hơn nữa, cần lưu ý công việc chăm sóc, hoàn thiện về cơ sở hạ tầng; các thiết chế văn hóa, trang thiết bị phục vụ cho mô hình du lịch sinh thái.
“Gay go nhất là nhà Gươl tại thôn Tà Lang hiện đang xuống cấp, hư hỏng rất nhiều hạng mục, làm thiếu tính trang nghiêm khi hành lễ, cúng bái, lễ hội…”, anh Đinh Văn Hin trăn trở.
Theo anh Hin, nhà Gươl là nơi sinh hoạt cộng đồng theo truyền thống văn hóa của đồng bào Cơ Tu. Trong các dịp lễ, Tết, nơi đây thường diễn ra các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng, tâm linh… Từ khi phát triển du lịch sinh thái cộng đồng, nhà Gươl là một trong những điểm thu hút đông đảo du khách từ đồng bằng lên thăm quan, thưởng thức các loại hình văn hóa truyền thống, các sản phẩm nghề lâu đời của người Cơ Tu...
Lãnh đạo UBND xã Hòa Bắc cho biết, ngay sau mùa mưa bão năm 2022, chính quyền địa phương đã kiểm tra, rà soát và thống kê những ảnh hưởng, thiệt hại do mưa bão gây ra, trong đó có các nhà Gươl của đồng bào Cơ Tu và xã cũng đã có kiến nghị với chính quyền, ngành chức năng huyện, TP để có kế hoạch sửa chữa, nâng cấp đối với các nhà Gươl ở 2 thôn này. Tuy nhiên, đến thời điểm này vẫn chưa có kinh phí trùng tu, nâng cấp.
Bà con dân tộc Cơ Tu ở Hòa Bắc rất mong chính quyền, ngành chức năng huyện Hoà Vang và TP Đà Nẵng sớm phê duyệt, phân bổ nguồn kinh phí để sửa chữa, nâng cấp nhà Gươl kịp thời; đảm bảo nơi sinh hoạt cộng đồng của đồng bào, phục vụ việc phát triển du lịch sinh thái, làm động lực phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và người dân.
