Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là do tỉnh thiếu nguồn vốn để triển khai các dự án bố trí, sắp xếp ổn định dân di cư đến ngoài kế hoạch. Cụ thể, từ năm 2006, tỉnh đã lập 17 dự án và được các bộ, ngành Trung ương phê duyệt 15 dự án, trong đó có 13 dự án đang triển khai thực hiện để sắp xếp, ổn định nơi ở, sản xuất cho 7.097 hộ, với gần 30.000 khẩu là đồng bào dân tộc thiểu số của các tỉnh miền núi phía Bắc di cư đến ngoài kế hoạch. Tổng vốn đầu tư của 15 dự án này đến năm 2020 là trên 867,290 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương hỗ trợ 618,459 tỷ đồng, số vốn còn lại là từ ngân sách địa phương, vốn lồng ghép các chương trình, nguồn vốn khác. 

Tuy nhiên, do Trung ương mới cấp trên 421,8 tỷ đồng cùng với nguồn vốn ngân sách địa phương nên tỉnh chỉ mới sắp xếp, ổn định được cho 2.986 hộ với 9.697 khẩu. 

Tại các vùng dự án đã sắp xếp, ổn định dân cư, tỉnh đã bố trí đất ở, đất sản xuất cho từng hộ gắn với quy hoạch đề án xây dựng nông thôn mới của từng địa phương; đồng thời, thực hiện tốt các chế độ chính sách hỗ trợ như cung cấp miễn phí một số cây, con giống, hỗ trợ đồng bào vay các nguồn vốn ưu đãi của Nhà nước để đầu tư phát triển sản xuất, giao rừng, khoán bảo vệ rừng.

Tỉnh cũng đã đầu tư xây dựng một số cơ sở hạ tầng thiết yếu như 154km đường giao thông, san lấp nhiều mặt bằng khu dân cư, hàng chục công trình thủy lợi nhỏ, hệ thống kênh mương dẫn nước, trạm biến áp, đường dây điện…phục vụ tốt yêu cầu sản xuất, đời sống cho đồng bào.

Mặt khác, trong khi địa phương tích cực đầu tư ổn định dân di cư đến ngoài kế hoạch ổn định đời sống nơi ở mới thì nhiều hộ dân khác ở các tỉnh lại tiếp tục di cư đến ngoài kế hoạch dẫn đến tình trạng quá tải dân cư cho các địa phương trên địa bàn. Nhiều dự án ổn định dân di cư đến ngoài kế hoạch trên địa bàn tỉnh phải điều chỉnh lại mục tiêu lần 2, lần 3. 

Chẳng hạn dự án ổn định dân di cư đến ngoài kế hoạch tại xã Cư K’bang (huyện Ea Súp) mục tiêu ban đầu chỉ ổn định đời sống cho 400 đến 500 hộ dân nhưng nay đồng bào di cư đến ngoài kế hoạch tăng lên 900 hộ dân nên địa phương đã phải điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án từ 33,717 tỷ đồng tăng lên 70,930 tỷ đồng…

Tỉnh Đắk Lắk đã kiến nghị Trung ương sớm bổ sung nguồn vốn hỗ trợ còn thiếu theo kế hoạch để địa phương tập trung đầu tư giải quyết dứt điểm các dự án đang triển khai; trong đó, ưu tiên giải quyết dứt điểm các dự án gần hoàn thành để ổn định cho số hộ dân di cư đến ngoài kế hoạch trên chưa được đưa vào quy hoạch vùng dự án. Tỉnh cũng kiến nghị cần có sự phối hợp nhiều hơn nữa giữa các tỉnh có dân đi cũng như tỉnh có dân đến để hạn chế, tiến đến giải quyết dứt điểm tình trạng dân di cư đến ngoài kế hoạch. Đồng thời tỉnh đề nghị Trung ương có chính sách điều hòa dân cư trong phạm vi cả nước theo hình thức di dân theo kế hoạch, trên cơ sở đó chỉ đạo việc phối hợp giữa địa phương có dân di cư và địa phương có dân di cư đến…

Quang Huy