(Thanh tra) - Trong bối cảnh báo chí toàn cầu bước vào kỷ nguyên số, dữ liệu đang trở thành tài sản cốt lõi định hình lại toàn bộ hoạt động của một tòa soạn hiện đại. Không còn đơn thuần là những con số khô cứng, dữ liệu giờ đây là “nhịp đập” giúp báo chí đo lường, thấu hiểu và phục vụ độc giả một cách chính xác, linh hoạt và cá nhân hóa hơn bao giờ hết.
Dữ liệu định hình tòa soạn số
Chiều 20/6 tại phòng 243, Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025 đã diễn ra phiên thảo luận chuyên đề số 8 với chủ đề: "Dữ liệu là gốc của tòa soạn hiện đại". Đây là phiên thảo luận quy tụ nhiều chuyên gia công nghệ, lãnh đạo các tòa soạn lớn và những nhà quản lý nội dung hàng đầu, dưới sự điều phối của ông Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Trưởng Ban Nhân Dân điện tử, Báo Nhân Dân.
Mở đầu phiên thảo luận, ông Nguyễn Hoàng Nhật khẳng định dữ liệu đang là hạt nhân quan trọng trong chiến lược vận hành của mọi toà soạn hiện đại. Ông nhấn mạnh: mỗi cú nhấp chuột, thời gian dừng lại ở một bài viết hay chủ đề được tìm kiếm nhiều nhất đều phản ánh nhu cầu và thói quen tiêu thụ thông tin của độc giả. Nhờ đó, toà soạn có thể thiết kế nội dung “may đo” thay vì sản xuất hàng loạt như trước kia.
Tiếp theo, ông Phạm Anh Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV Digital) trình bày tham luận về việc sử dụng dữ liệu trong truyền hình số. Ông chia sẻ rằng hệ thống VTV Ratings đã được triển khai để cung cấp dữ liệu thời gian thực về hành vi xem truyền hình, từ đó giúp tối ưu khung giờ phát sóng và điều chỉnh nội dung để giữ chân khán giả đa nền tảng.
Góp thêm một góc nhìn thực tiễn, bà Nguyễn Thu Hương, Phó Tổng Biên tập Báo VnExpress, mang đến ví dụ sinh động qua bản đồ tương tác theo dõi bão Yagi. Bà cho biết đây là sản phẩm tích hợp giữa dữ liệu thời tiết và công nghệ trực quan, không chỉ giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin thiên tai mà còn nâng tầm khả năng phục vụ cộng đồng của báo chí hiện đại.
Đóng góp quan điểm từ khía cạnh công nghệ, ông Ngô Mạnh Hà, Giám đốc Công nghệ Công ty TechX, trình bày tham luận về vai trò của trí tuệ nhân tạo (AI), học máy và dữ liệu người dùng trong việc kiến tạo "não bộ số" cho tòa soạn. Theo ông, AI không chỉ hỗ trợ đề xuất và kiểm duyệt nội dung tự động, mà còn cung cấp các gợi ý chiến lược giúp nhà báo định hướng nội dung sát với nhu cầu độc giả hơn.
Trong khi đó, ông Bùi Công Duyến, Giám đốc sản phẩm Tòa soạn hội tụ ONECMS, Công ty Cổ phần Công nghệ NEKO, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng hạ tầng dữ liệu. Ông chỉ rõ rằng từ khâu thu thập đến phân tích và kích hoạt, dữ liệu cần được đồng bộ và chuẩn hóa trên toàn hệ thống để có thể phát huy hiệu quả trong vận hành biên tập và xuất bản nội dung.
Dữ liệu và câu chuyện thách thức
Bước sang phần tọa đàm, các đại biểu tiếp tục trao đổi về những thách thức lớn khi đưa dữ liệu vào vận hành báo chí. Ông Lâm Quang Hiếu (Znews), ông Nguyễn Sỹ Hoàng, Phó Tổng Thư ký Tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy, cùng các diễn giả đồng loạt cho rằng một trong những vấn đề nhức nhối nhất là quyền riêng tư cá nhân.
Phát biểu tại phiên thảo luận, bà Nguyễn Thu Hương nêu rõ: “Cá nhân hóa nội dung là mục tiêu, nhưng không thể đánh đổi bằng việc xâm phạm dữ liệu cá nhân. Đó là ranh giới đạo đức nghề báo cần được đặt lên hàng đầu.”
Câu chuyện về vai trò của nhà báo trong hệ sinh thái dữ liệu cũng được đặt ra. Ông Phạm Anh Chiến nhận định: “AI nên là công cụ hỗ trợ, không phải thay thế. Dữ liệu có thể gợi ý, nhưng thông điệp báo chí phải do con người kiểm soát.” Như vậy, nhà báo hiện đại không chỉ cần thành thạo công nghệ mà còn phải giữ vững bản lĩnh nghề nghiệp để định hướng đúng cho nội dung.
Về mặt kinh tế, nhiều đại biểu đề cập đến mô hình tường phí động (dynamic paywall), đang được các tòa soạn như VnExpress, Znews hay Tuổi trẻ thử nghiệm. Nhờ khả năng theo dõi hành vi người dùng và đo lường khả năng chuyển đổi, tòa soạn có thể xác định thời điểm phù hợp để khuyến khích độc giả đăng ký trả phí. Các chỉ số như tỷ lệ thoát, thời gian đọc, lượt nhấp được tổng hợp thành dashboard dữ liệu trực quan, hỗ trợ ban biên tập ra quyết định một cách kịp thời và hiệu quả.
Kết thúc phiên thảo luận, ông Nguyễn Hoàng Nhật nhấn mạnh, chuyển đổi số trong báo chí không đơn thuần là “chuyển lên online”. Đó là một hành trình thay đổi tư duy, lấy dữ liệu làm gốc, lấy độc giả làm trung tâm và lấy sự minh bạch làm nguyên tắc. Tòa soạn hiện đại là nơi dữ liệu không chỉ giúp đo lường hiệu quả, mà còn thúc đẩy sáng tạo và gắn kết cộng đồng. Cốt lõi của chuyển đổi số không phải là máy móc, mà là con người biết cách sử dụng công nghệ để phục vụ sự thật và công chúng./.
