Toàn cảnh khai trường của Cty Việt Phú Thọ. Ảnh D.Th.Tùng

Chúng tôi vào khu Đép, xã Văn Luông - nơi có hơn 30 hộ dân tộc Mường với hàng trăm nhân khẩu đang sinh sống. Bà con ở đây cho biết, cuộc sống của họ bị xáo trộn từ 2 năm qua, khi Cty khai khoáng đưa máy móc, nhân lực về khai thác. Cùng với những xáo trộn trong đời sống, người dân còn phải bất lực đau xót đứng nhìn trên 47.000m2 ruộng, đất canh tác bị xâm hại, xóa sổ.

Theo người dân khu Đép, quả núi lở lói, nham nhở lúc nào cũng chực chờ đổ ụp xuống vùi lấp ruộng đồng, nhà cửa, là khai trường chính của Cty TNHH Đầu tư Khoáng sản Việt Phú Thọ (Cty Việt Phú Thọ). Theo người dân, năm 2010, làng xóm đang bình yên, bỗng đâu máy xúc và xe bánh xích ào ào kéo đến ủi đường, bạt núi, đào, xúc, sàng, tuyển suốt cả ngày lẫn đêm. Đất đá khai trường luôn chực chờ “nuốt” ruộng của dân. Ảnh D.Th.Tùng

Năm 2011, chỉ sau vài trận mưa lớn, bùn đất theo nước ào ào trôi xuống lấp ruộng của dân. Dân than khóc, kêu… trời nhưng doanh nghiệp khai khoáng không có ý kiến gì.

Lão nông Hà Thành Kính, 63 tuổi, kể: Họ (Cty Việt Phú Thọ) quá coi thường dân. Đất đá từ khai trường xối xuống, theo khe Đồng Trám và Đồng Quán “chui” hết vào ruộng lúa của dân… Nhiều chân ruộng 2 vụ, lúa đang tốt bời bời không còn cấy được nữa. Dân khu Đép tìm lên mỏ kiến nghị thì bảo vệ chặn cổng không cho vào. Mò mãi mới ra số điện thoại của ông phó giám đốc điều hành mỏ nhưng gọi thế nào ông ấy cũng không bắt máy. Ngay cả khi đến cổng mỏ, chỉ cần giơ tay là chạm vào người ông phó giám đốc nhưng bảo vệ vẫn một mực bảo ông ấy đang đi công tác vắng - người dân khu Đép cho biết.

Ông Hà Văn Nhàn, Bí thư Chi bộ khu Đép nói rằng, việc gây ảnh hưởng nghiêm trọng môi trường, xáo trộn đời sống, làm thiệt hại đến sản xuất do khai khoáng kéo dài từ ngày ông còn làm Trưởng khu, đến nay đã bàn giao công việc này cho người khác mà vẫn không hề được cải thiện.

Theo ông Nhàn, việc tràn bùn, đất vào ruộng mạnh nhất phải kể đến cơn bão số 5, năm 2011. Bùn đất tràn xuống làm ảnh hưởng đến 47.638m2 đất canh tác. Những chiếc hồ xử lý bùn được coi là “đạt tiêu chuẩn” của Cty Việt Phú Thọ. Ảnh D.Th.Tùng

Cũng theo người dân khu Đép, sau nhiều lần kiến nghị, tháng 9 vừa qua, Cty Việt Phú Thọ mới “bồi hoàn”, “hỗ trợ” hoa màu thiệt hại cho dân. Tuy nhiên, cách hỗ trợ của Cty chẳng khác gì “bố thí” vì không tuân theo một quy trình, quy định nào. Bồi hoàn được Cty chia làm 3 mức. Mức thiệt hại nhẹ và thiệt hại nặng chỉ được hỗ trợ có… 150 nghìn/sào. 7 hộ nằm trong danh sách mất đất canh tác vĩnh viễn cũng chỉ được Cty chi trả tổng cộng 2,5 triệu đồng để… tự chia nhau.

Ngày 14/5/2013  cơ quan, ban, ngành huyện Tân Sơn đã vào cuộc, kiểm tra thực tế quá trình đầu tư, khai mỏ của Cty Việt Phú Thọ. Tại buổi làm việc với Phòng Tài nguyên và Môi trường, Công an huyện Tân Sơn, lãnh đạo UBND xã Văn Luông; Cty không cung cấp được giấy phép xây dựng, biên bản nghiệm thu hoàn thành các hạng mục công trình bảo vệ môi trường trước khi đi vào khai thác cũng như thiết kế mỏ, quyết định phê duyệt giám đốc điều hành mỏ. Hợp đồng với tổ chức, cá nhân có đủ tư cách để thu gom, xử lý chất thải nguy hại theo quy định cũng không được đưa ra tại buổi làm việc này.

Trao đổi với báo chí qua điện thoại, Chủ tịch Hội đồng Quản trị (HĐQT) Cty Việt Phú Thọ một mặt phủ nhận phản ánh của cộng đồng dân cư cùng địa phương sở tại; một mặt cho biết, đã yêu cầu anh em trên mỏ (Chủ tịch HĐQT Cty Việt Phú Thọ đồng thời đương nhiệm chức trách trong một cơ quan có trụ sở ở Hà Nội - PV) rà soát và đã ký duyệt chi 192 triệu đồng thực hiện bồi hoàn cho dân.

Khi được đề nghị cung cấp  danh sách và ký nhận của các hộ gia đình được bồi hoàn tương ứng số tiền 192 triệu đồng đã chi, vị Chủ tịch HĐQT xin… khất.  Báo cáo đánh giá tác động môi trường của quá trình đầu tư khai thác mỏ cũng được Chủ tịch HĐQT hẹn… cung cấp sau.
 

 Dương Thanh Tùng