Tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá

Trong đó, số người nhập viện do sử dụng TLĐT, TLNN, tập trung nhiều nhất ở lứa tuổi từ 65 tuổi trở lên với 580 ca nhập viện, lứa tuổi từ 45 - 64 có 377 ca nhập viện, lứa tuổi từ 25 - 44 có 138 ca nhập viện, lứa tuổi từ 19-  24 có 58 ca nhập viện, lứa tuổi từ 16 - 18 có 44 ca nhập viện và lứa tuổi dưới 16 tuổi có 27 ca nhập viện.

Ngày 26/7/2022, một nữ bệnh nhân 20 tuổi ở Hà Nội được đưa vào viện trong tình trạng hôn mê sâu, tụt huyết áp, tổn thương não lan tỏa các vị trí, tổn thương gan...

Nguyên nhân được xác định là do bệnh nhân bị ngộ độc với một loại ma túy thế hệ mới được tìm thấy trong TLĐT.

Ngày 7/12/2022, bé trai 5 tuổi ở Hà Nội uống khoảng 5ml dung dịch màu vàng của TLĐT, 15 phút sau có biểu hiện co giật, nôn ói rồi hôn mê được đưa vào Bệnh viện Nhi Trung ương cấp cứu. Kết quả xét nghiệm cho thấy cháu bé dương tính với ADB-BUTINACA, một loại ma túy tổng hợp mới. Sau vài ngày điều trị, cậu bé đã xuất viện nhưng vẫn phải được theo dõi sát sao để tránh biến chứng.

Mới đây, Bệnh viện Bãi Cháy, Quảng Ninh, tiếp nhận 4 học sinh (sinh năm 2008) nhập viện cấp cứu do sử dụng TLĐT. Thông tin ban đầu được biết trước khi vào viện khoảng một giờ, các nam sinh có sử dụng TLĐT, nhưng chưa rõ chủng loại và chưa rõ nguồn gốc. Sau đó, bệnh nhân xuất hiện cảm giác choáng váng, khó chịu toàn thân, bủn rủn, run tay chân, tức ngực, khó thở, buồn nôn, nôn số lượng nhiều.

Theo ông Lương Ngọc Khuê, hút thuốc lá điếu thông thường đã và đang gây ra gánh nặng lớn về sức khỏe và kinh tế và cần nhiều thời gian, nguồn lực để giải quyết tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Nếu cho phép thuốc lá mới với thành phần nicotin, các sản phẩm này sẽ  nhanh chóng gây nghiện và gia tăng số người sử dụng theo thời gian. Thuốc lá mới đe dọa những thành quả bước đầu trong công cuộc PCTH thuốc lá tại Việt Nam.

Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật PCTH thuốc lá cho thấy nhờ có nhiều nỗ lực trong công tác PCTH thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành giảm trung bình 0,5% mỗi năm. Tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên cũng đã giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019, ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% xuống còn 1,9%. Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi cộng cộng và nơi làm việc.

Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong công tác PCTH của thuốc lá. Tuy nhiên, theo Giám đốc Quỹ PCTH của thuốc lá, những thành tựu này có nguy cơ bị phá bỏ bởi việc gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới (chủ yếu là TLĐT, TLNN), đặc biệt là trong giới trẻ, cụ thể, tỷ lệ sử dụng TLĐT ở người trưởng thành tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong khi đó, tỷ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 hiện đang sử dụng TLĐT năm 2023 là 7%.

4 học sinh  tại Quảng Ninh nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử. Ảnh: Bệnh viện Bãi Cháy

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế giới (WHO), đã có ít nhất 39 quốc gia và vùng lãnh thổ cấm hoàn toàn các sản phẩm TLĐT. Trong khu vực ASEAN, đã có 5 quốc gia cấm hoàn toàn là Thái Lan, Singapore, Lào, Brunei, Campuchia.

3 quốc gia bán TLĐT dưới dạng dược phẩm được cấp phép và thuốc kê đơn được điều trị theo phác đồ (Chile, Úc và Nhật).

88 quốc gia quản lý TLĐT (trong đó có 27 quốc gia thuộc khối liên minh Châu Âu).

Việc quản lý được tiến hành chặt chẽ theo các biện pháp của Công ước khung (WHO FCTC).

Đối với TLNN, ít nhất 18 quốc gia cấm (trong đó có 5 quốc gia thuộc ASEAN gồm: Capuchia, Lào, Singapore, Thái Lan, Brunei). 71 quốc gia quản lý TLNN (trong đó 27 quốc gia thuộc khối Liên minh Châu Âu).

Đại diện Bộ Y tế cũng cho biết, TLĐT và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotin, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác, không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và nhiều lĩnh vực khác. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và lan nhanh trong cộng đồng; Tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotin và các chất gây nghiện khác như ma tuý do không có sự ngăn chặn kịp thời.

TLĐT sẽ tiếp tục gây gánh nặng bệnh tật và chi phí bệnh tật lớn tại Việt Nam. Tại Việt Nam, WHO ước tính sử dụng thuốc lá gây ra ít nhất 40 nghìn ca tử vong mỗi năm. Chi tiêu cho hút thuốc lá 49.000 tỷ đồng/năm: Mua thuốc lá (ước tính từ tổng tiêu thụ năm 2020). Chi phí điều trị mới chỉ 5/25 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) trên tổng số 25 bệnh do thuốc lá gây ra tại Việt Nam khoảng 1% GDP tương đương với 3 tỷ USD (67.000 tỷ đồng). TLĐT, thuốc lá làm nóng không làm giảm đi các vấn đề này mà thậm chí sẽ làm tăng các chi phí hơn nữa.

Việc cho phép các sản phẩm thuốc lá mới đi ngược lại các nguyên tắc giảm cung, giảm cầu của Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, Chiến lược quốc gia về PCTH của thuốc lá và Luật PCTH của thuốc lá.

Nhấn mạnh quan điểm của Bộ Y tế về TLĐT, TLNN, ông Lương Ngọc Khuê cho biết, đây là các sản phẩm mới và không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật PCTH của thuốc lá.

Theo Giám đốc Quỹ PCTH của thuốc lá, việc sửa đổi, bổ sung Luật PCTH thuốc lá là rất cần thiết để quy định cấm các sản phẩm thuốc lá mới. Tuy nhiên, trình tự, thủ tục của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cần nhiều thời gian, dự kiến tối thiểu 3 - 5 năm. Trong khi đó, thuốc lá mới là vấn đề đang rất nóng, dư luận cực kỳ quan tâm, các sản phẩm có khả năng gây nghiện nhanh, đặc biệt đối tượng học sinh, sinh viên. Do đó, cần phải khẩn trương có biện pháp để ngăn chặn kịp thời, tránh cho có thêm nhiều người trong tương lai nghiện nicotine và nguy hại đến sức khoẻ.

Trước mắt, Bộ Y tế đang nghiên cứu đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo TLĐT, thuốc lá TLNN và các sản phẩm thuốc mới mới khác có thể sẽ xuất hiện trong tương lai.

Về lâu dài, Bộ Y tế sẽ trình Chính phủ, Quốc hội để xem xét sửa đổi, bổ sung Luật PCTH thuốc lá để bổ sung quy định này vào Luật để bảo đảm tính ổn định trong triển khai thực hiện.