(Thanh tra) - "Báo chí không thể là một bản sao của mạng xã hội mà phải trở thành người gác cổng và ngọn hải đăng giúp công chúng định hướng trước ma trận thông tin”. Đó là quan điểm nhấn mạnh của TS Lê Quốc Vinh, Chuyên gia truyền thông, Chủ tịch Le Group of Companies tại phiên thảo luận đầu tiên của Diễn đàn Báo chí Toàn quốc lần thứ II năm 2025, tổ chức chiều 19/6, trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc.
Tại phần trình bày với chủ đề “Tầm nhìn Báo chí Việt Nam – Kiến tạo thực tại mới”, TS Lê Quốc Vinh đã chỉ rõ những thách thức lớn mà báo chí Việt Nam đang phải đối mặt trong kỷ nguyên số: sự bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội, thay đổi trong thói quen tiếp nhận thông tin của công chúng, bài toán về nguồn thu, mô hình kinh doanh và đặc biệt là khủng hoảng niềm tin trước làn sóng tin giả.
Ông Vinh nhận định rằng, việc cho rằng báo chí cạnh tranh với mạng xã hội là chưa chính xác. Trong mạng xã hội hiện nay có không ít cá nhân làm nội dung chuyên nghiệp như báo chí, thậm chí là các nhà báo. Tuy nhiên, báo chí chính thống đòi hỏi quy trình nghiêm ngặt hơn: từ kiểm tra, xác minh đến biên tập và xuất bản. Trong khi đó, người dùng mạng xã hội chỉ cần một cảm nhận mơ hồ cũng có thể đăng tải thông tin ngay lập tức.
“Chúng ta không thể cạnh tranh với mạng xã hội bằng tốc độ hay số lượng thông tin. Điều làm nên khác biệt và giá trị của báo chí chính là sự xác thực, là uy tín và trách nhiệm nghề nghiệp”, ông Vinh nhấn mạnh.
Một trong những trọng tâm của bài phát biểu là lời cảnh báo về sự xói mòn niềm tin đối với báo chí. Theo ông Vinh, trong bối cảnh mạng xã hội trở thành kênh phản ánh nhanh nhạy các sự kiện xã hội, nhiều cơ quan báo chí hiện nay lại sa đà vào việc tường thuật lại những gì mạng xã hội đang lan truyền, thay vì đóng vai trò kiểm chứng và định hướng.
“Báo chí phải là nơi công chúng tìm đến khi hoài nghi thông tin trên mạng. Nếu không khôi phục được niềm tin dựa trên sự thật, báo chí sẽ đánh mất vai trò lịch sử của mình”, ông nhấn mạnh và ví von báo chí như ngọn hải đăng dẫn lối giữa biển thông tin nhiễu loạn.
Ông cũng chỉ rõ rằng, với tốc độ phát triển không thể kìm hãm của các nền tảng mới như Facebook, TikTok và có thể là những siêu ứng dụng khác trong tương lai, thì báo chí càng cần khẳng định vị thế bằng sự khác biệt cốt lõi: sự chính xác, khách quan và giá trị xã hội.
Khác với chức năng truyền thống vốn thiên về phản ánh, TS. Lê Quốc Vinh khẳng định báo chí hiện đại phải vươn mình trở thành lực lượng kiến tạo, đóng góp giải pháp, thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong xã hội. “Không chỉ đặt ra vấn đề, báo chí phải dẫn dắt độc giả đi tìm câu trả lời”, ông nói.
Theo đó, mô hình “báo chí giải pháp” là hướng đi khả thi: bài viết không chỉ dừng lại ở mức thông tin mà còn cung cấp phân tích, bối cảnh và đề xuất cụ thể nhằm giải quyết vấn đề đặt ra từ kinh tế, xã hội đến doanh nghiệp và đời sống thường nhật.
TS. Lê Quốc Vinh cũng kêu gọi các cơ quan báo chí đổi mới toàn diện cả về nội dung lẫn hình thức. Theo ông, báo chí không thể chỉ tồn tại trên các nền tảng truyền thống như báo in, truyền hình hay báo điện tử, mà cần xây dựng hệ sinh thái đa tầng gồm mạng xã hội, nền tảng tương tác, video, audio, và quan trọng hơn hết là tạo được cộng đồng độc giả trung thành.
“Báo chí cần trở thành diễn đàn mở, nơi công chúng không chỉ tiếp nhận mà còn được tham gia phản biện, góp ý, đề xuất giải pháp. Những cộng tác viên không chuyên, từ người dân, chuyên gia đến các nhà quan sát xã hội, sẽ là nguồn bổ sung quý giá cho hệ thống thông tin chính thống”, ông nhận định.
Ông cũng khuyến nghị khai thác sức mạnh của “báo chí công dân” một cách có kiểm soát. Với lượng lớn người dùng có khả năng ghi nhận, ghi hình và phản ánh vấn đề xã hội tại chỗ, các tòa soạn hoàn toàn có thể biến họ thành cộng tác viên giá trị để mở rộng khả năng hiện diện và gia tăng nội dung chất lượng.
TS. Lê Quốc Vinh nhấn mạnh rằng báo chí cần tự làm mới mình để thích ứng với thời đại số, không phải bằng cách chạy theo mạng xã hội, mà bằng việc khẳng định lại vị thế của mình: một kênh thông tin đáng tin cậy, một trung tâm kết nối xã hội và một lực lượng thúc đẩy sự phát triển bền vững. “Báo chí chính là ánh sáng trong đêm tối thông tin. Nếu không giữ được vai trò đó, chúng ta sẽ để công chúng trôi dạt giữa vô vàn dòng chảy không kiểm chứng trên mạng xã hội”, ông chia sẻ đầy tâm huyết.
