Ảnh: QA

Chuyển mô hình - thay đổi tư duy thanh tra

Việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7 vừa qua là bước chuyển lớn về tổ chức bộ máy. Tuy nhiên, đi kèm với sắp xếp bộ máy là đòi hỏi cao về hiệu lực quản trị. Báo cáo sơ bộ từ một số bộ, ngành cho thấy tình trạng chưa nghiêm trong chấp hành kỷ luật, kỷ cương hành chính vẫn tồn tại ở không ít cơ quan, đơn vị.

Đây là bước cải cách nhằm giảm chồng chéo, trùng lặp thanh tra - kiểm tra, giảm gánh nặng cho người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế triển khai thời gian qua cho thấy ở nhiều nơi, công tác kiểm tra thay thế lại mang tính hình thức, làm qua loa, chủ yếu “kiểm điểm - nhắc nhở - rút kinh nghiệm” mà ít phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm.

Không ít đơn vị tổ chức nhiều cuộc kiểm tra đột xuất kỷ luật, kỷ cương hành chính nhưng kết quả không phát hiện sai phạm, hoặc chỉ nhắc nhở mà không có biện pháp khắc phục cụ thể. Những vi phạm nhỏ không được chấn chỉnh kịp thời rất dễ tích tụ thành vi phạm lớn, nghiêm trọng.

Trong bối cảnh này, Luật Thanh tra năm 2025, có hiệu lực từ kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, đánh dấu thay đổi mang tính bước ngoặt, hầu hết các bộ, ngành không còn tổ chức thanh tra chuyên ngành thường xuyên mà tập trung thực hiện kiểm tra công vụ, kiểm tra nội bộ theo hướng bất ngờ, trực diện và thực chất hơn.

Kiểm tra công vụ: Từ hình thức đến thực chất

Dù luật đã rõ, nhưng thực tiễn tại nhiều địa phương cho thấy cách làm kiểm tra vẫn còn hình thức. Nhiều nơi triển khai kiểm tra đột xuất nhưng không phát hiện vi phạm; hoặc nếu có thì xử lý theo kiểu “rút kinh nghiệm”, “nhắc nhở”, khiến dư luận hoài nghi về hiệu quả thực thi.

Thông qua kiểm tra đột xuất, thủ trưởng đơn vị nắm được thực trạng kỷ luật, kỷ cương ở cấp dưới, giúp sớm khắc phục những thiếu sót trước khi phát sinh thành sai phạm khó giải quyết. Đây cũng là biện pháp thiết thực thực hiện việc loại bỏ cán bộ, công chức, viên chức thiếu tinh thần trách nhiệm, đủng đỉnh, không tận tâm.

Luật Thanh tra mới quy định rõ: Thay vì phân tán nguồn lực cho thanh tra diện rộng, cần tập trung kiểm tra đột xuất chuyên sâu, ngắn gọn nhưng có trọng điểm, giúp phát hiện kịp thời sai sót trong quá trình thực thi nhiệm vụ, kỷ luật hành chính và các lĩnh vực chuyên môn khác.

Không chỉ là giám sát mà còn để dẫn dắt

Trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền, thay đổi phương thức thanh tra, việc giữ vững kỷ luật, kỷ cương hành chính không thể chỉ trông chờ vào các cuộc họp, mệnh lệnh giấy tờ hay các kế hoạch kiểm tra dàn trải, hình thức.

Tăng kiểm tra công vụ đột xuất là công cụ giám sát hiệu quả và trực tiếp, không chỉ để phát hiện sai phạm mà còn để định hướng, điều chỉnh hành vi hành chính. Thay vì thanh tra theo kế hoạch dài ngày, kiểm tra đột xuất cần diễn ra thường xuyên, linh hoạt, gắn với tình huống thực tế, giúp thủ trưởng đơn vị “nắm bắt ngay” điểm nóng, lỗ hổng trong tổ chức và hành vi cán bộ.

Từ đó, việc kiểm tra không còn là hình thức “đánh trống ghi tên”, mà trở thành công cụ quản trị hiện đại, góp phần củng cố niềm tin vào bộ máy hành chính - nơi hiệu quả và đạo đức công vụ phải song hành.