(Thanh tra) - Bãi bỏ quy định cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính nhưng cũng không thừa nhận quan hệ hôn nhân này, trong khi lại cho phép quan hệ chung sống như vợ chồng. Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hôn nhân và Gia đình nhận được nhiều ý kiến của người trong cuộc cho rằng càng khiến vấn đề thêm rối với nhiều hệ lụy.
Ngày 17/9, Viện Nghiên cứu Xã hội kinh tế và Môi trường tổ chức hội thảo lấy ý kiến của cộng đồng người đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT) về Dự án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000.
Nửa vời
Vấn đề đồng tính và chung sống với nhau, coi nhau là vợ chồng đang là vấn đề thực tế ở Việt Nam. Mặc dù pháp luật hiện hành lựa chọn giải pháp cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính nhưng việc chung sống giữa những người cùng giới tính vẫn diễn ra và Nhà nước đã phải áp dụng các biện pháp hành chính để xử lý.
Trong điều kiện phát triển kinh tế xã hội và trào lưu thế giới hiện nay thì việc cấm đoán và xử lý hành chính như hiện hành không còn phù hợp, cần thay đổi quan điểm, cũng như phương thức quản lý Nhà nước về vấn đề này.
Theo Bộ Tư pháp, kinh nghiệm của các nước trên thế giới cho thấy, nhiều nước đã giải quyết vấn đề này một cách có lộ trình. Trước hết Nhà nước thừa nhận việc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng giới tính sau đó mới thừa nhận hôn nhân giữa những người này.
Đơn cử, Hà Lan quy định việc đăng ký kết hợp dân sự giữa những người cùng giới tính vào năm 1998, nhưng đến năm 2001 mới thừa nhận chính thức hôn nhân hợp pháp của họ. Canada thừa nhận quyền chung sống giữa những người cùng giới tính vào năm 1999, đến năm 2005 mới thừa nhận hôn nhân này… Tại châu Á, Trung Quốc và Ấn Độ không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính, nhưng đã hợp pháp hóa quan hệ đồng tính vào năm 1997 (Trung Quốc), năm 2009 (Ấn Độ)…
Ông Bùi Minh Hồng, đại diện Bộ Tư pháp lý giải, hôn nhân giữa những người cùng giới tính vẫn là vấn đề có tính nhạy cảm xã hội cao. Việc thừa nhận hôn nhân của họ cần phải được xem xét, cân nhắc, nhìn nhận trên nhiều khía cạnh khác nhau với lộ trình, bước đi phù hợp.
Trong hoàn cảnh ở nước ta, Chính phủ cho rằng nhà nước và pháp luật không thừa nhận nhưng cũng không nên can thiệp hành chính vào quyền được sống theo bản dạng giới, khuynh hướng tính dục và tôn trọng việc sống chung như vợ chồng giữa những người cùng giới tính. Dự thảo Luật cũng quy định thích hợp để giúp họ giải quyết một cách ổn thỏa các hậu quả pháp lý của việc sống chung này.
“Dự thảo tôn trọng quyền chung sống như vợ chồng của cộng đồng LGBT, đây là quyền tự do. Việc quy định “không thừa nhận” không có nghĩa là “đóng cửa” mà thực hiện theo lộ trình với những bước đệm, điều này còn phụ thuộc vào sự thể hiện của cộng đồng LGBT”, ông Hồng nói.
Quy định rõ cơ sở pháp lý giải quyết hậu quả
Đại diện cộng đồng LGBT, anh Huy cho rằng cần có “bước đệm” mới công nhận quan hệ hôn nhân giữa những người cùng giới tính rất nguy hiểm. “18 tuổi, bạn đã có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của một công dân. Vậy tại sao người đồng tính phải đợi? Tại sao cộng đồng LGBT không được bình đẳng? Không cấm nhưng không thừa nhận thì quyền lợi của những người đồng tính sẽ được bảo vệ như thế nào?”.
Chị Trần Thị Huyền Trang, cộng đồng LGBT cho biết, Điều 8, khoản 4 dự thảo giải thích “chung sống như vợ chồng là việc hai người khác giới tính hoặc cùng giới tính thỏa thuận tổ chức cuộc sống chung và coi nhau là vợ chồng, có tổ chức lễ cưới hoặc được gia đình một hoặc hai bên chấp nhận” không phù hợp.
“Tại sao nhất thiết phải tổ chức lễ cưới? Như thế nào mới được coi là một lễ cưới? Một vài mâm cơm cùng bạn bè có được coi là lễ cưới không? Đủ 18 tuổi, người đồng tính có quyền tự định đoạt, tại sao phải được gia đình một hoặc hai bên chấp nhận? Thực tế nhiều cặp đồng tính sống chung như vợ chồng với nhau không tổ chức lễ cưới hoặc không được gia đình một hoặc hai bên chấp nhận nhưng vẫn phát sinh các quan hệ tài sản, con cái. Dự thảo nêu như vậy đã “bó” quyền của người đồng tính cho nên cần bỏ quy định “có tổ chức lễ cưới hoặc được gia đình một hoặc hai bên chấp nhận”, chị Trang đề xuất.
Đại diện Viện Nghiên cứu và Phát triển xã hội bà Khuất Thu Hồng thì bày tỏ sự thất vọng và cho rằng, dự thảo chưa có bước tiến về hôn nhân đồng tính mà còn gây ra những điều tù mù “tiến được 1 bước, lùi 2 bước”.
Theo bà Hồng, ngoài chuyện người đồng tính làm đám cưới không bị phạt, còn các quyền khác thì dường như chưa có sự thay đổi. Luật pháp vẫn bề tắc với việc giải quyết những hậu quả phát sinh từ quan hệ đó. “Muốn sửa đổi Luật phải mất rất nhiều thời gian, thường là 10 năm mới bàn lại, vậy những người đồng tính vẫn phải chờ đời và không được hưởng các quyền lợi. Tôi nghĩ rằng, dự thảo nên bỏ quy định “pháp luật không thừa nhận”. Trong trường hợp cần phải có một lộ trình thì Luật quy định những điều khoản căn bản nhất như “hôn nhân đồng tính là hợp pháp”, còn các quyền và nghĩa vụ chi tiết thì được quy định bằng các văn bản dưới luật”.
Tại hội thảo, nhiều ý kiến cũng cho rằng, từ chỗ cấm triệt để - hôn nhân đồng tính là vi phạm pháp luật - đi đến không cấm là sự thay đổi rất lớn. Tuy nhiên, bỏ cấm nhưng không thừa nhận, điều này tạo ra một quy định nửa vời và không rõ ràng, tức số phận của người đồng tính vẫn lơ lửng, từ đó sẽ phát sinh nhiều hậu quả pháp lý phức tạp khác.
Theo các nguyên tắc quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì văn bản quy phạm pháp luật phải đảm bảo tính thống nhất, tính khả thi, tức không thể xây dựng luật theo kiểu nửa vời, không cấm mà cũng không thừa nhận. Nhiều đại biểu cho rằng, pháp luật phải quy định rõ ràng cũng như quy định rõ cơ sở pháp lý để giải quyết các hậu quả phát sinh từ quan hệ hôn nhân đồng tính.
Thảo Nguyên
