Theo chỉ đạo của VFA, 65 doanh nghiệp thành viên tiến hành mua lúa tạm trữ theo giá thị trường, trong trường hợp giá lúa xuống thấp, phải đảm bảo mua không dưới mức 5.000 đồng/kg. Kế hoạch là vậy, nhưng trên thực tế, việc mua tạm trữ chưa làm cho nhà nông… sướng.

Ước tính vụ lúa Đông Xuân này, toàn vùng ĐBSCL thu hoạch hơn 10 triệu tấn lúa hàng hóa. Nhưng chừng như nhà nông chưa được mua tạm trữ bao nhiêu. Bởi chuyện cũng có lý do của nó.

Thay vì theo khuyến cáo chỉ nên làm 15% - 20% diện tích lúa chất lượng thấp, nhưng vì nhiều lý do khác nhau, diện tích gieo trồng lúa 50404 đến 30%, tương đương 500.000/1.560.000 ha toàn vụ Đông Xuân ĐBSCL. Lúa chất lượng thấp làm ra nhiều nên dội giá, dội thị trường. Nhưng đổ hết lỗi cho nông dân về việc lúa ế là không công bằng.

Theo TS. Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, có vấn đề ai cũng phải công nhận, hiện lúa chất lượng cao còn chưa tiêu thụ hết, làm sao tới lượt gạo chất lượng thấp. Vụ Đông Xuân này hơn 10 triệu tấn lúa, lúa hàng hóa 6 - 7 triệu tấn, như vậy lúa gạo chất lượng cao còn rất nhiều, gạo chất lượng thấp ứ đọng khó bán là chuyện đương nhiên. Không thể đổ lỗi cho người nông dân.

Tại sao nông dân DBSCL luôn canh tác vượt quy hoạch giống 50404, trong khi năm nào ngành Nông nghiệp cũng khuyến cáo cần giới hạn?

Theo nhận định, do áp lực sâu bệnh, bà con làm mọi cách để thời gian cây lúa đứng trên đồng càng ít càng tốt. Những giống khác thường từ 90 - hơn 100 ngày, trong khi giống 50404 chỉ 85 - 90 ngày, mà giá lúa cất lượng cao chỉ nhỉnh hơn 50450 một hai trăm đồng, do vậy bà con thích giống này hơn.

Bên cạnh đó, có ý kiến nói là có lẽ do VFA dự báo không chính xác thị trường xuất khẩu, mà dẫn đến ứ đọng lúa. Bởi, hàng năm gạo cấp thấp 25% tấm vẫn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, như năm ngoái lúa 50404 được giá đến 6.000-6.200 đồng/kg, nên năm nay nông dân đổ xô trồng 50404. trong lúc thị trường xuất gạo cấp thấp 25% tấm hiện đang bị thu hẹp do gặp cạnh tranh từ gạo Ấn Độ và Miến Điện.

Hệ lụy này dẫn đến nghịch cảnh: Do không có hợp đồng bán gạo 25% tấm, doanh nghiệp không mua loại gạo này, và tất nhiên là thương lái cũng không mua. Vì vậy, trong suốt thời gian qua giá lúa chất lượng thấp cứ tuột dần và chưa biết đâu là điểm dừng. Thậm chí, có doanh nghiệp còn nói, nếu Chính phủ quyết định cho mua tạm trữ gạo, chúng tôi cũng sẽ hạn chế mua gạo 50404 do thị trường không có đầu ra.

Nói chuyện mua tạm trữ, cũng có ý kiến, Chính phủ hỗ trợ 100% lãi suất vốn vay và VFA mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo theo cơ chế thị trường, nhưng lại không ràng buộc là phải mua những loại gạo nào. Tất nhiên, doanh nghiệp sẽ mua trữ những loại gạo dễ tiêu thụ, và cho đến nay chưa có hướng ra cho khoảng hơn 3 triệu tấn lúa 50404 vụ Đông Xuân đã và đang được thu hoạch.

Chuyện cứu nhà nông vậy là đã rõ. Doanh nghiệp thì cứ được hỗ trợ lãi suất, thu mua thì chọn mặt hàng bán được đồng lời. Kết quả, nhà nông chưa thấy hưởng lợi từ động thái này.

Nhiều người nói, ở Thái Lan và một số nước khác, khi giá xuất khẩu gạo không thuận lợi, Chính phủ đứng ra thu mua lúa gạo với giá cao cho nông dân, hoặc tạm ứng tiền cho nông dân để chờ giá tốt. Khi cần xuất khẩu, Chính phủ bán đấu giá gạo cho các doanh nghiệp. Với chính sách mua tạm trữ như thế người nông dân sẽ thực sự được hưởng lợi.

Giá mà, hạt gạo mà biết nói năng, thì…

      Bút Chì