Nguyên Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa. Ảnh: PV

Dư luận đặt câu hỏi: Những vi phạm của bà Thoa, có liên quan thế nào đến khối tài sản lên tới hơn 600 tỷ đồng tính theo giá trị cổ phiếu của các thành viên trong gia đình bà Thoa tại Cty Cổ phần (CP) Điện Quang.

Theo tìm hiểu của PV, cuối năm 2003, giá trị trên sổ sách của Cty CP Điện Quang được xác định trên 243 tỷ đồng. Nhưng khi CPH, vốn điều lệ của DN này chỉ còn 23,5 tỷ đồng.

Nhiều người nghi ngại có hay không hành vi trục lợi, khi CPH DN Nhà nước có tình trạng bị cá nhân hay nhóm lợi dụng những kẽ hở của luật pháp để khiến cho việc định giá giá trị của DN thấp xuống. Khi đó, giá trị cổ phiếu bán ra với giá rất rẻ, so với giá trị thực của DN. Vì vậy, nếu những người ở vị trí lãnh đạo, có mối quan hệ cấp trên, mua được cổ phiếu giá rẻ thì ngay khi mua xong, nghiễm nhiên tài sán của Nhà nước đã biến thành của mình.

“Mặc dù, ở góc độ người bán, chỉ được đại diện là bên sở hữu phần vốn Nhà nước. Nhưng, ở góc độ người mua thì lại là lợi ích cá nhân. Như vậy, chẳng dại gì họ không ưu tiên cho lợi ích của mình”, một chuyên gia kinh tế khẳng định.

Việc CPH ở Cty CP Điện Quang chỉ là một ví dụ cho thấy lỗ hổng trong việc CPH khiến Nhà nước mất đi một khối lượng lớn tài sản. Đồng thời, có nhiều cá nhân trở nên giàu có một cách nhanh chóng.

Thời gian tới, còn nhiều DN lớn tiến hành CPH. Vì vậy, việc đề ra các giải pháp quản lý tài sản Nhà nước trong lúc này là cần thiết, để ngăn ngừa hành vi trục lợi tránh thất thoát tài sản Nhà nước.

Chuyên gia Kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, việc thả cho DN thua lỗ trước khi CPH cũng là một chiêu để "hạ giá" tài sản Nhà nước trong DN Nhà nước. Việc một số DN trước khi CPH thua lỗ triền miên và sau khi CPH cũng với những lãnh đạo cũ lại biến thành DN có lời cao là một hiện tượng "có vấn đề" cần làm rõ.

Điều đặc biệt quan tâm trong quá trình CPH là quá trình định giá tài sản đất đai của các DN Nhà nước. Hiện nay, nhiều DN Nhà nước được giao những khu đất vàng có giá trị kinh tế rất cao. Nếu nguồn tài sản này không được định giá theo giá trị thực thì sẽ gây thất thoát rất lớn cho ngân sách Nhà nước.

Vì vậy, việc định giá thấp giá trị của DN, hay thay đổi quyền để mua cổ phần ưu đãi nhằm trục lợi cần được thanh tra, kiểm tra chặt chẽ. Kèm với đó, là cơ chế giám sát quyền lực và trách nhiệm trong quá trình CPH DN Nhà nước.

Để bịt lỗ hổng trong quá trình CPH DN Nhà nước, hạn chế thất thoát, các chuyên gia kinh tế đều cho rằng cần tăng tính minh bạch thông qua việc công khai quá trình mua bán cổ phần, đưa ra đấu thầu công khai thay vì "sang tay nội bộ". Bên cạnh đó, cơ quan tư vấn, hội đồng giám sát quá trình định giá DN Nhà nước và CPH cần có sự tham gia của các cơ quan tổ chức tư vấn độc lập, chuyên gia độc lập để đảm bảo tính minh bạch. Quan trọng hơn là cần có sự vào cuộc của cơ quan Thanh tra và Kiểm toán để giám sát quá trình CPH.

Hạ Vy