Mặc dù đã từng có thời gian phát triển cực thịnh và cho đến nay vẫn được yêu thích, ưa chuộng nhưng cũng như nhiều làng nghề truyền thống khác, làng nghề tranh dân gian Đông Hồ đang đứng trước nguy cơ bị mai một do sức ép của cơ chế thị trường. Thời đại công nghệ, nhiều sản phẩm nghệ thuật cũng như lưu niệm được sản xuất lấn át các sản phẩm truyền thống. Mặt khác, do hiện nay nhiều sản phẩm nhái kém chất lượng cũng như sự cạnh tranh từ nhiều mặt hàng khác đã buộc nhiều hộ phải chuyển sang ngành nghề sản xuất khác.Hiện nay, làng tranh Đông Hồ tại xã Song Hồ có hơn 1.500 nhân khẩu với khoảng gần 400 hộ dân, trong đó có hơn 90 hộ dân bỏ tranh khắc gỗ để chuyển sang sản xuất và buôn bán vàng mã. Tại làng hiện nay chỉ còn rất ít gia đình vẫn bám trụ lại với nghề, với mong muốn giữ gìn nghề truyền thống của cha ông để lại. Bên cạnh những giá trị phi vật thể, tranh khắc gỗ Đông Hồ còn có những giá trị nghệ thuật, văn hóa hiệu hữu. Mỗi bản in của tranh Đông Hồ thể hiện một truyền thuyết, hoặc câu chuyện ngụ ngôn mang tính triết lý, một thông điệp đầy màu sắc về đạo đức, luân lý và tín ngưỡng sâu sắc, hay một thông điệp từ hàng ngàn năm trước của cha ông. Có thể kể đến bức tranh nổi tiếng như “Đám cưới chuột”, đó là một trong những bức tranh phê phán, là sự thể hiện tài tình các thói hư tật xấu của xã hội phong kiến thông qua hình tượng các con vật một cách dí dỏm và sâu sắc, nhưng tính chất thời sự trong tranh vẫn còn giá trị cho đến ngày nay. Đám cưới chuộtHay như bức “Đánh ghen” là một trong những tranh sinh hoạt dí dỏm, nhưng cũng mang tính giáo dục. Bà vợ xắn váy quai cồng xông tới, cầm kéo đòi cắt tóc cô nhân tình, ông chồng bị bắt quả tang nhưng một tay vẫn đặt lên ngực cô nhân tình ra điều không chịu ăn năn hối lỗi, ôm cô nhân tình vào lòng để bảo vệ, còn tay kia thì để hòa hoãn với bà vợ. Đứa bé thì chắp tay van lạy xin những bậc phụ mẫu thôi đừng giằng co. Bức tranh cũng là lời cảnh báo, nếu cha mẹ cư xử như vậy, những hình ảnh đó, kí ức đó sẽ đi vào tâm thức con trẻ, ảnh hưởng đến quá trình hình thành nhân cách của nó, đó là điều đáng lo lắng! Tranh “Gà dạ xướng” có dòng chữ: Ngũ canh hòa dạ xướng (5 canh con gà gáy đúng thời khắc) lại là lời nhắc nhở về chữ tín mà người đời cần nhớ qua biểu hiện tiếng gà năm canh, dù nắng, mưa hay giá rét không bao giờ sai.Hình ảnh lợn xuất hiện nhiều trong tranh Đông Hồ, là một con vật gắn liền với người nông dân chất phác. Lợn mang một ý nghĩa rất riêng: Thể hiện sự sung túc, thịnh vượng, một năm mới phát tài phát lộc. Vì vậy khi khắc họa trên tranh, hình ảnh chú lợn cũng mang những sắc thái tươi vui và dí dỏm. Bức “Lợn ăn lá dày” đẹp và rực rỡ với sự cách điệu lạ mắt: khoáy tròn âm dương trên lưng. Rồi bức “Đàn lợn mẹ con” toát lên cái hồn của làng quê bình dị và thân thiết, để những người con đất Việt dù đi đâu xa vẫn nhớ về nơi “chôn nhau cắt rốn” của mình… Ngoài ra, những bức tranh khác như “Hứng dừa”, “Thầy đồ cóc”, “Nhân nghĩa”, “Lễ tri”… mỗi bức tranh không chỉ là để trang trí, mà như những trang sách bằng hình ảnh chứa đựng trong đó những bài học về đạo lý, tư tưởng, đạo đức, văn hóa, kinh nghiệm sống truyền cho thế hệ sau… Ngoài các bức tranh đặc trưng ấy, các nghệ nhân Đông Hồ cũng sáng tác nhiều bức tranh phỏng theo những câu chuyện cổ tích, những câu chuyện lịch sử để vẽ những bộ tranh Đông Hồ. Có thể kể đến một vài bộ tranh như bộ tranh “Thạch Sanh đánh trăn tinh cứu công chúa”, bộ tranh vẽ phỏng theo Truyện Kiều của Nguyễn Du, bộ tranh vẽ tích Lưu Bình - Dương Lễ, những bộ tranh vẽ về các vị anh hùng dân tộc như Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo…Điều này cho thấy, tuy là xuất phát từ đời sống dân gian, nhưng tranh Đông Hồ cũng có đủ loại từ tranh giáo khoa, phong cảnh, phong tục, sinh hoạt, tín ngưỡng, tranh truyện dựa theo cổ tích, tranh lịch sử, châm biếm và hài hước... Ngay sau khi được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia hôm 16/3, được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, Bộ VHTTDL đã phối hợp với UBND tỉnh Bắc Ninh và các cơ quan chuyên môn tiến hành nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học cho Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ để đệ trình Unesco đề nghị công nhận Di sản văn hóa phi vật thể thế giới cần được bảo vệ khẩn cấp trong giai đoạn 2012 - 2016. Việc lập hồ sơ có thể là tiền đề cho việc xây dựng những kế hoạch bảo tồn, phát triển cho nghề làm tranh khắc gỗ. Và nếu được Unesco công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể thế giới, tranh Đông Hồ sẽ có thêm những cơ hội mới vươn ra thế giới qua các sản phẩm lưu niệm, từ đó sẽ có những cơ hội mới để phát triển và bảo tồn loại hình văn hóa độc đáo có truyền thống của dân tộc. Tranh Đông Hồ có xuất xứ từ làng Đông Hồ ( xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Tranh Đông Hồ bắt đầu xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ XVI với 5 loại tranh cơ bản là: Tranh thờ, Tranh lịch sử, Tranh chúc tụng, Tranh sinh hoạt và Truyện tranh. Thời kỳ tranh thịnh vượng nhất là từ thế kỷ thứ XIX đến năm 1944. Minh Hương