Theo đó, Bộ kiên quyết giảm quy mô, tần suất tổ chức lễ hội để thực hành tiết kiệm; sắp xếp hợp lý hòm công đức, hạn chế đốt vàng mã; tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra xử lý nghiêm các hiện tượng tiêu cực để lễ hội phát triển lành mạnh, đúng hướng…

Theo báo cáo của Thanh tra Bộ VH-TT&DL, mùa lễ hội 2012 có hơn 48 triệu lượt người tham gia; số tiền thu từ công đức, tiền lễ… ước tính đạt 297,801 tỷ đồng; xử phạt vi phạm hành chính hơn 21 tỷ đồng tập trung tại các tỉnh Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Hải Dương, Nam Định.

Mùa lễ hội năm 2012 được coi là thành công với nhiều chuyển biến tích cực, nhưng vẫn còn những bất cập và nhiều biến tướng chưa thể dẹp bỏ mạnh tay. Các lễ hội lớn cơ bản đều được xây dựng kế hoạch, tổ chức quy mô, nghiêm túc về an ninh, vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm… Tuy vậy, Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở Phạm Văn Thủy thừa nhận: “Mùa lễ hội 2012 còn nhiều bất cập trong tổ chức và quản lý như: Hình thức tuyên truyền lễ hội còn đơn điệu, hiện tượng nâng ép giá; hành khất đeo bám khách; bói toán, cờ bạc… Cá biệt, có những trường hợp làm mất hình ảnh văn hóa như các liền anh, liền chị vừa hát quan họ vừa ngả nón xin tiền ở Hội Lim (Bắc Ninh). Mặc dù đã có văn bản quy định xử phạt, nhưng việc quy trách nhiệm, áp dụng chế tài khi có vấn đề xảy ra tại lễ hội vẫn chưa được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ”.

Để giải quyết những vướng mắc này, ngoài việc khẩn trương hoàn thiện và ban hành Quy chế Tổ chức các hình thức lễ hội mới, lãnh đạo Bộ VH-TT&DL còn kiên quyết thực hiện giảm quy mô, tần suất tổ chức lễ hội để thực hành tiết kiệm phù hợp với điều kiện kinh tế đất nước và kinh tế từng địa phương. Đồng thời, sắp xếp hợp lý hòm công đức, hạn chế đốt vàng mã, không đốt đồ mã; tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra xử lý nghiêm, kịp thời các hiện tượng tiêu cực để lễ hội phát triển lành mạnh, đúng hướng. Các địa phương có lễ hội sau khi kết thúc 10 ngày phải có báo cáo với lãnh đạo Bộ về kết quả đạt được. Trên cơ sở đó, Bộ sẽ có các hướng rút kinh nghiệm cho các mùa lễ hội sau. Bộ VH-TT&DL cho biết, quyết tâm chỉnh đốn triệt để trong mùa lễ hội 2013 để định hướng các hoạt động lễ hội ngày càng văn minh, giữ nét truyền thống lâu bền, tốt đẹp trong đời sống.

Thực chất quy hoạch lễ hội cũng chỉ là những nỗ lực mong muốn đưa lễ hội đi vào hoạt động một cách có khuôn khổ, còn để “hiện thực hóa” hay “giải quyết một cách triệt để” như Bộ quả quyết là việc không hề đơn giản. Vì nếu để quy hoạch theo hướng hạn chế bớt lễ hội, ngay các nhà quản lý và nghiên cứu cũng có nhiều ý kiến khác nhau. Đấy là chưa kể, ngày càng có nhiều lễ hội được tổ chức với quy mô lớn, liên tục… thời gian gần đây cũng cho thấy việc quản lý vô cùng khó khăn.

Còn các lễ hội liên quan đến các hoạt động chính trị và văn hóa từ Trung ương đến khu vực, cấp tỉnh, cấp huyện như festival, hay các lễ hội mang tính quảng bá du lịch… cần thiết phải có quy hoạch và xây dựng hệ thống tổ chức tốt hơn. Bởi, cái lý của nhà tổ chức lễ hội là phải tổ chức hoành tráng để quảng bá thương hiệu, thu hút khách, nhưng thực chất có mấy lễ hội thu hút được khách du lịch? Đó là chưa kể hàng loạt địa phương đua nhau tổ chức festival hằng năm rất tốn kém. Khi xin phép, đề án ghi kinh phí chủ yếu là nguồn xã hội hóa. Đề án đã được duyệt, kế hoạch đã lên, không vận động được kinh phí từ các nguồn xã hội hóa thì giải pháp bổ sung là dùng ngân sách để thực hiện. Lĩnh vực này vô tình trở thành mảnh đất màu mỡ để nhiều cá nhân và đơn vị trục lợi. Tính thương mại đang lấn át lễ hội một cách nghiêm trọng.

Hiện, Bộ VH-TT&DL đã ra quân, tổ chức 6 đoàn công tác để kiểm tra trước thềm lễ hội; kiểm tra và chỉnh đốn các hoạt động của lễ hội trước, trong và sau Tết nhằm bảo đảm một mùa lễ hội 2013 lành mạnh, giữ đẹp nét truyền thống, không bị thương mại hóa.

Mai Châu