Danh họa Hoàng Tích Chù (18/2/1912 - 22/10/2003)

Họa sĩ Hoàng Tích Chù sinh ngày 18/2/1912 ( tức ngày mùng 1 Tết Nhâm Tý) tại Tân Hồng, Từ Sơn, Bắc Ninh trong một gia đình có truyền thống yêu nước.

Bố ông là Hoàng Tích Phụng, một nhà Nho đã đỗ tú tài, từng tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục.

Hơn 10 tuổi, họa sĩ Hoàng Tích Chù cùng một người bạn ra Hà Nội trọ học. Ngay từ thời điểm đó, ông đã bén duyên với hội họa và có niềm đam mê lớn dành cho bộ môn nghệ thuật này.

Năm 24 tuổi, ông vào học Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khóa XI cùng với các họa sĩ Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Văn Tỵ…

Tài năng hội họa của ông sớm được chứng tỏ với việc đoạt giải thưỏng được tài trợ đi sáng tác các tác phẩm dự triển lãm tại Campuchia.
 

Bức tranh Tổ đội công miền núi của họa sĩ Hoàng Tích Chù

Sau khi tốt nghiệp, ông mở xưởng vẽ tại Hà Nội, tham gia sáng tác các bức tranh thể hiện tinh thần dân tộc và lòng yêu nước.

Cách mạng tháng Tám thành công, ông tham gia Hội Văn hóa cứu quốc và sáng tác bức tranh cổ động cho phong trào cách mạng, phong trào xây dựng và bảo vệ đất nước.

Năm 1946, ông cùng các họa sĩ nổi tiếng khác như Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn được giao trách nhiệm thành lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật đầu tiên của nước Việt  Nam Dân chủ Cộng hoà.

Toàn quốc kháng chiến bùng nổ, ông cùng nhiều văn nghệ sĩ khác ở Việt Bắc, khu 12 làm trong xưởng tranh khắc mộc, vào Vệ quốc đoàn. Sau đó, ông chuyển ra ngoài quân đội, vẽ tranh cho Uỷ ban Kháng chiến khu 12 và phụ trách việc đào tạo xưởng vẽ tuyên truyền.

Năm 1949, họa sĩ Hoàng Tích Chù về Hà Nội.

Ông chính thức trở thành đảng viên năm 1953. Cũng trong năm đó, ông bị địch bắt, sau khi tra tấn dã man nhưng vẫn không khai thác được gì, chúng buộc phải thả ông ra. Trong thời gian sau đó, mặc dù bị quản thúc nhưng ông vẫn hoạt động cách mạng bí mật cho đến ngày giải phóng.

Sau khi hoà bình lập lại năm 1954, họa sĩ Hoàng Tích Chù tiếp tục tham gia sáng tác các tác phẩm mỹ thuật cách mạng, cổ động phong trào xây dựng, đổi mới đất nước và tham gia giảng dạy ở Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam.

Năm 1969, ông được cử làm phụ trách kiêm Bí thư Chi bộ Viện Mỹ nghệ dân gian Hà Nội. Sau đó 2 năm ông chính thức được đề bạt làm Viện trưởng.

Bác Hồ trồng cây với thiếu nhi (tranh sơn mài - 1971)

Năm 1976, họa sĩ Hoàng Tích Chù nghỉ hưu và tập trung cho công việc sáng tác. Các tác phẩm của ông trong thời kỳ này mang phong cách khoẻ khoắn, tràn đầy sức sống như chính đất nước Việt Nam đang vươn mình đổi mới, xây dựng sau nỗi đau chiến tranh và chia cắt.

Các tác phẩm nổi tiếng của danh họa Hoàng Tích Chù có thể kể tới là: Tổ đội công cấy lúa (Tổ đội công miền núi) sáng tác năm 1958; Bác Hồ trồng cây với các cháu thiếu nhi sáng tác năm 1972; Mùa gặt sáng tác năm 1970; Đêm hậu cứ sáng tác năm 1966; Tiếng hát hòa bình trên các vì sao sáng tác năm 1990; Giặc đốt làng tôi sáng tác năm 1999…

Họa sĩ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam ghi nhận: “ Họa sĩ Hoàng Tích Chù là một trong những ngưòi khởi đầu cho nền nghệ thuật hội họa sơn mài Việt Nam từ những năm ông còn học ở Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và tình yêu đối với nghệ thuật sơn mài đã theo đuổi ông suốt cuộc đời. Ông vẽ tranh sơn mài với phong cách hiện thực về Bác Hồ, về kháng chiến, phong cảnh quê hương với tình cảm trong sáng, vẻ đẹp dung dị. Ông đã có những sáng tạo trong nghệ thuật hội họa sơn mài truyền thống Việt Nam trong việc cách tân sử dụng màu sắc, bố cục và phản ánh cuộc sống con người Việt Nam. Là một trong số ít các tác giả được ghi nhận và nổi tiếng ở thể loại tranh sơn mài. Ngoài ra, ông đã giảng dạy, đào tạo nhiều thế hệ học sinh về nghệ thuật sơn mài, và nay đã trở thành những họa sĩ có tên tuổi ở Việt Nam”.

Ngày 1/9/2000, Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam Trần Đức Lương đã ký quyết định tặng thưởng họa sĩ Hoàng Tích Chù Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật cho các tác phẩm: Tổ đội công cấy lúa (1958), Bác Hồ trong cây với thiếu nhi (1971), Mùa gặt (1970), Đêm hậu cứ (1966). Đây được coi là sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp to lớn của họa sĩ Hoàng Tích Chù cho đất nước Việt Nam, cho cách mạng Việt Nam và cho nền mỹ thuật Việt Nam.

Ông mãi là tấm gương sáng về tài năng, về nhân cách và đạo đức cho các thế hệ họa sĩ trẻ sau này.

P.V.Long