Kho mộc bản Kinh Phật được lưu giữ khá nguyên vẹn

Những giá trị độc đáo

Đó là kho mộc bản kinh Phật Thiền phái Lâm Tế, một dòng thiền có ảnh hưởng sâu rộng tới mọi miền Tổ quốc tại chùa Bổ Đà xã Tiên Lát, huyện Việt Yên (Bắc Giang). Với hơn 2.000 mộc bản được khắc ngược (âm bản) bằng chữ Hán- Nôm và chữ Phạn, được xem là một trong những bộ kinh Phật cổ nhất Việt Nam.

Đại đức Tự Tục Vinh, Trụ trì nhà chùa cho biết, chùa Bổ Đà có từ thời Lý (thế kỷ 11), tạo dựng vào thời Lê (thế kỷ 18). Trải qua gần ba trăm năm hiện chùa còn lưu giữ được nhiều tài liệu, hiện vật, cổ vật quý có giá trị lớn về mặt văn hóa, lịch sử, kiến trúc và mỹ thuật, trong đó có kho mộc bản kinh Phật vô giá này. Đây xứng đáng là một trong những trung tâm Phật giáo lớn của dòng thiền Lâm Tế. Hàng năm kết hạ an cư, các vị tăng ni, tín đồ ở nhiều nơi cũng về đây tham thiền học đạo.

Chùa còn có kiến trúc độc đáo và khác biệt so với những ngôi chùa truyền thống ở miền Bắc Việt Nam, bởi lối kiến trúc “Nội thông ngoại bế” với 18 dãy tòa ngang, dãy dọc, tường bao bằng đất nện và tiểu sành, tạo vẻ u tịch, thanh vắng, linh thiêng... chính điều đó đã làm lên nét riêng, độc đáo mà không đâu có được.

Cũng theo lời Đại đức Vinh, kho mộc bản kinh Phật tại chùa được hình thành xuất phát từ ý tưởng của các vị tổ sư muốn truyền thừa, giảng dạy Phật pháp cho những thế hệ mai sau. Trong đó các bộ kinh tiêu biểu như: Lăng Nghiêm Chính Mạch, Yết Ma Hội Bản, Nam Hải Ký Quy…Thời gian san khắc các tấm mộc bản này sớm nhất là từ năm 1740, đời vua Lê Cảnh Hưng. Trên những tấm mộc bản đó, người xưa đã để lại dấu ấn qua nội dung, đường nét, họa tiết, hình khối điêu luyện và tinh xảo, phản ánh những tư tưởng, triết lý sâu xa của đạo Phật nói chung và dòng thiền Lâm Tế nói riêng, nổi bật trong số đó là các hình khắc Đức Phật tổ Như Lai, Phật Thích Ca tọa trên đài sen, Quan Thế Âm Bồ Tát, các vị La Hán… đó là những di vật Phật học đặc biệt quý giá và độc đáo để lại cho đời sau. Đến nay bộ kinh vẫn còn khá nguyên vẹn.

Để mộc bản còn mãi với thời gian

Tham quan kho mộc bản tại chùa Bổ Đà, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên khi thấy những bảo vật vô giá ấy lại được bày đặt ở một vị trí rất hớ hênh trên những kệ gỗ tềnh toàng của một gian phòng phía sau chùa không có cửa chắn ra  vào, cùng với đó là điều kiện môi trường ẩm mốc lại không được bảo vệ nghiêm ngặt, vì vậy tình trạng mất cắp, hư hỏng là điều khó tránh khỏi.

Mộc bản chùa Bổ Đà với hơn 2000 bản, nếu so sánh với số lượng 3050 mộc bản kinh Phật tại chùa Vĩnh Nghiêm thì có phần khiêm tốn. Nhưng xét về mặt giá trị thời gian, kỹ thuật điêu khắc, nội dung… mỗi nơi có những ý nghĩa, nét độc đáo và tầm vóc riêng. Tuy nhiên, trong khi đó mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm được các ngành chức năng quan tâm, có chế độ bảo quản, bảo vệ nghiêm ngặt ở các kệ tủ khóa chốt cẩn thận, rồi được nhiều nhà khoa học nghiên cứu, đánh giá… thì mộc bản tại chùa Bổ Đà công việc ấy vẫn chỉ dừng lại ở “bước đầu”. Hiện nay, chưa có kiểm kê, đánh giá, nghiên cứu chi tiết về nội dung các mộc bản này.

Mang trên mình những giá trị vô giá, nhưng từ lâu, kho mộc bản kinh Phật chùa Bổ Đà vẫn chìm sâu trong giấc ngủ, chưa được quan tâm nghiên cứu, bảo quản trong điều kiện tốt nhất có thể. Thiết nghĩ, để kho mộc bản này “còn mãi với thời gian”, ngành chức năng cần sớm có sự quan tâm đúng mức mà trước mắt là việc tạo lập cơ chế bảo vệ, bảo quản, loại trừ các yếu tố làm mất mát, hư hỏng… đồng thới có thể đề xuất, nhằm tôn vinh kho di sản vô giá này trở thành Di sản văn hóa thế giới.

Đào Dung