Cựu Thủ tướng Malaysia Najib Razak bị bắt giữ ngày 3/7. Ảnh: Youtube.

Vụ bắt giữ cựu Thủ tướng Najib Razak ngày 3/7 là điều mà rất nhiều người mong đợi. Thực tế, rất nhiều người Malaysia hy vọng ông Najib bị bắt ngay sau khi đảng cầm quyền UMNO (Tổ chức thống nhất Dân tộc Mã Lai) bị đánh bại trong cuộc bầu cử ngày 9/5.

Ông Najib chính là lý do chính khiến đảng UMNO thất cử. Ông bị vướng vào cáo buộc tham nhũng và là nhân vật chính đằng sau vụ bê bối Quỹ đầu tư nhà nước 1MDB của Malaysia.

Phía Mỹ cáo buộc ông Najib chuyển 731 triệu USD từ 1MDB vào tài khoản ngân hàng cá nhân của ông. Rất nhiều người phỏng đoán vụ bắt giữ ông Najib ngày 3/7 có liên quan đến quỹ đầu tư 1MDB. Thế nhưng về mặt pháp lý, ông lại đối mặt với cáo buộc liên quan tới một công ty khác có tên là SRC International – từng là một công ty con của 1MDB.

SRC nhận khoản vay 1 tỷ USD từ quỹ hưu trí do nhà nước điều hành và ông Najib bị cáo buộc là đã “rút ruột” khoảng 10,5 triệu USD từ đây. Số tiền này được cho là cuối cùng chuyển về tài khoản ngân hàng cá nhân ông Najib, cùng tài khoản liên quan tới vụ 1MDB.

Ông Najib bác bỏ mình đã làm sai và hôm 4/7 ông tuyên bố không có tội.

Có tội hay không có tội?

Vì sao ông Najib chưa bị cáo buộc vụ 1MBD? Câu trả lời đơn giản là việc điều tra 1MDB sẽ liên quan tới rất nhiều nước khác.

Số tiền liên quan trong vụ 1MDB của ông Najib được cho là đã đi qua các hệ thống tài chính của Mỹ, Anh, Singapore, Thụy Sỹ, Australia, Luxembourg, Hong Kong (Trung Quốc), Thái Lan, các Tiểu vương quốc Arab thống nhất, và nhiều hệ thống khác.

Đơn giản là sẽ khó có thể xử lý ngay một trường hợp phức tạp như thế này khi mà chính quyền của Thủ tướng Mahathir mới lên nắm quyền cách đây 2 tháng.

Tuy nhiên, có một tin tốt là dưới chính quyền mới của Thủ tướng Mahathir, các nước đang điều tra vụ 1MDB sẽ được tiếp cận các hồ sơ ở Malaysia.

Mỹ, Singapore và Thụy Sỹ là những nước đang điều tra vụ bê bối 1MDB này. Khi ông Najib còn tại vị, tất cả các thể chế ở Malaysia đều đã từ chối hợp tác với những cáo buộc từ nước ngoài.

Liệu lần này có khác biệt?

Vì sao vụ SRC International có sự khác biệt? Yếu tố chính ở đây là có nhân chứng quan trọng nhất: một cựu giám đốc của SRC International đã quyết định sẽ ra làm chứng và hỗ trợ quá trình điều tra. Cá nhân này đã không dám đứng ra làm nhân chứng khi ông Najib còn làm Thủ tướng.

Có một vài nhân chứng khác trong vụ 1MDB cũng có chung suy nghĩ với cựu giám đốc SRC International. Với việc ông Najib không còn nắm quyền, một vài người trong số này có thể sẽ dám “ra mặt”.

Đứng đầu trong danh sách này chính là Jho Low, được cho là người có vai trò lớn trong vụ 1MDB. Theo một số thông tin, Jho Low có lúc ở Macau, có lúc ở Đài Loan (Trung Quốc). Việc dẫn độ người Malaysa là điều không thể ở cả hai nơi này.

Một nhân chứng quan trọng khác chịu áp lực lớn phải ra làm chứng là Tim Leissner, cựu Chủ tịch Goldman Sachs Đông Nam Á, ngân hàng bán nhiều trái phiếu nhất của 1MDB. Ông Leissner bị buộc phải từ chức khỏi Goldman Sachs tháng 2/2016. Cả Singapore và Mỹ đều đã cấm ông làm việc trở lại trong lĩnh vực tài chính.

Thông điệp mạnh mẽ

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo trong vụ Najib? Bằng việc bắt giữ và đưa cựu Thủ tướng Najib ra hầu tòa, chính quyền mới của Thủ tướng Mahathir đang giữ đúng cam kết của mình.

Nhưng quan trọng hơn, chính phủ cũng đang gửi đi một thông điệp mạnh mẽ đến người dân Malaysia và cộng đồng quốc tế rằng, họ rất nghiêm túc về việc “dọn sạch hậu quả” mà chính quyền Najib để lại, đặc biệt là vấn đề tham nhũng.

Còn đối với cá nhân ông Najib, đây sẽ là phiên tòa đầu tiên trong số nhiều phiên tòa mà ông sẽ phải đối mặt, vì dự kiến sẽ còn có thêm nhiều cáo buộc trong vụ 1MDB. Các thành viên trong gia đình ông Najib, trong đó có cả vợ, con riêng của vợ, con rể ông Najib cũng sẽ phải đối mặt với các cáo buộc vì họ bị cho là hưởng lợi trực tiếp từ số tiền quỹ bị đánh cắp.

“Dọn sạch lỗi lầm từ quá khứ

Vụ bê bối tham nhũng hiện nay có thể đem đến dấu chấm hết cho “triều đại” chính trị Najib ở Malaysia. Cha của ông Najib là Thủ tướng thứ 2 trong lịch sử Malaysia và rất nhiều mối quan hệ đã được tận dụng để ông Najib nắm giữ quyền lực chính trị. Một người em họ của ông Najib, ông Hishammuddin Hussein từng là Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia.

UMNO cũng sẽ cần loại bỏ các mối liên hệ với ông Najib để xây dựng lại hình ảnh của mình trong mắt người dân Malaysia. Cuối tuần trước, đảng này đã bầu Chủ tịch mới - cựu Phó thủ tướng Ahmad Zahid Hamidi.

Sau tất cả, vụ bắt giữ ông Najib cũng đại diện cho một cuộc “dọn dẹp những sai lầm quá khứ” ở Malaysia. Việc chấm dứt chế độ cầm quyền một đảng đã mở ra hy vọng bề một chính quyền mới tốt đẹp hơn ở Malaysia - điều mà chỉ cách đây 3 tháng chắc chẳng ai có thể nghĩ đến.

Quan trọng hơn cả, người dân Malaysia luôn đòi hỏi sự minh bạch từ các nhà lãnh đạo của nước này, không chỉ trong quá khứ mà cả hiện tại và tương lai./.