Cảnh sát Haiti dọn dẹp đường trong không khí sặc mùi cao su bị đốt cháy khi người biểu tình tuần hành phản đối tham nhũng tại Thủ đô Port-au-Prince ngày 9/6/2019. Ảnh: Chandan Khanna/AFP

Hàng nghìn người biểu tình phản đối tham nhũng đã chặn các tuyến đường và làm tê liệt phần lớn giao thông ở Thủ đô Port-au-Prince của Haiti trong ngày Chủ nhật (9/6). Họ yêu cầu Tổng thống Jovenel Moise từ chức vì liên quan tới các cáo buộc tham ô. Đáng chú ý, 2 trong số những người biểu tình đã thiệt mạng, 5 người khác bị thương - theo số liệu của Cảnh sát Haiti.

Tại Port-au-Prince, người biểu tình đốt lốp xe và ném đá. Mùi cao su khét lẹt. Nhiều cửa hàng và trạm xăng phải đóng cửa và việc đi lại bị cản trở do người biểu tình dùng ô tô, đá và các vật thể lớn khác chặn đường.

Cảnh sát đã phải dựng lên các chướng ngại vật gần dinh Tổng thống, sử dụng hơi cay trước đám đông người biểu tình cố tình vi phạm khu vực cấm.

Ông Michael-Ange Jeunes, một phát ngôn viên cảnh sát cho biết, súng đã nổ và có 2 người chết, 4 người bị thương, 1 sĩ quan cảnh sát cũng bị thương do ném đá.

Không có thông tin gì về người đã nổ súng.

Cũng theo ông Jeunes, những người biểu tình đã đốt 2 chiếc xe cảnh sát và 2 tòa nhà. 12 người đã bị bắt.

Các cuộc biểu tình tương tự đã được tổ chức ở các khu vực khác của Haiti là Jacmel, Cap-Haitien, Saint-Marc và Gonaives. Nhóm biểu tình đến từ các đảng đối lập và các nhóm xã hội dân sự tổ chức, với thành phần tham gia chủ yếu là giới trẻ.

Họ yêu cầu điều tra thêm về số phận của các quỹ phát sinh từ những chuyến hàng dầu khí được trợ cấp từ Venezuela theo chương trình Petrocaribe.

Thẩm phán của Tòa án Kiểm toán Cấp cao Haiti cho biết trong một báo cáo tuần trước rằng, Tổng thống Moise là trung tâm của một "kế hoạch tham ô" đã rút tiền mà Venezuela viện trợ cho Haiti để sửa chữa đường bộ.

"Chúng tôi yêu cầu tất cả các quỹ hoang phí này phải bị đưa ra xét xử và trừng phạt, tài sản phải bị tịch thu và chuyển về cho nhà nước để thực hiện các dự án phát triển nghiêm túc, và Tổng thống phải từ chức", lãnh đạo nhóm biểu tình Velina Charlier nói.

Tham nhũng và sai phạm trong quản lý

Chương trình viện trợ Petrocaribe của Venezuela đã bị ảnh hưởng bởi các cáo buộc tham nhũng kể từ khi thành lập vào năm 2008.

Báo cáo của các thẩm phán Tòa án Kiểm toán Cấp cao Haiti đã chỉ rõ hàng loạt hành vi tham nhũng và sai phạm trong công tác quản lý chương trình này.

Đơn cử, các thẩm phán đã phát hiện, vào năm 2014, chính quyền Haiti đã ký hợp đồng với 2 công ty khác nhau là Agritrans và Betexs cho cùng một dự án sửa chữa đường bộ. "Ngạc nhiên" hơn, 2 công ty này lại có cùng số đăng ký thuế và cùng một đội ngũ nhân sự.

Ông Moise, trước khi lên nắm quyền vào năm 2017, đã lãnh đạo Công ty Agritrans - nơi đã nhận được hơn 33 triệu gourde (khoảng 700.000 USD vào thời điểm đó) để triển khai việc làm đường, mặc dù công ty này đã không làm gì khác ngoài việc trồng chuối!

Bê bối liên quan chương trình Petrocaribe đã khiến Quốc hội phải vào cuộc tiến hành các cuộc điều tra vào năm 2016, 2017, và những cuộc biểu tình chống chính phủ cũng đã buộc Tòa án Kiểm toán Cấp cao Haiti phải tìm hiểu xem khoản tiền 1,6 tỷ USD viện trợ của Venezuela được nhà chức trách Haiti sử dụng vào mục đích gì.

Các đảng đối lập kêu gọi người ủng hộ tập trung biểu tình hòa bình trong ngày Chủ nhật.

Trước đó, ít nhất 7 người Haiti đã thiệt mạng trong cuộc biểu tình bạo lực diễn ra hồi tháng 2 vừa qua, dẫn tới sự sụp đổ của Chính phủ. Tuy nhiên, không có nội các mới nào được chỉ định, cũng không có ngân sách nào được phê duyệt và không có gì chắc chắn về việc một cuộc bầu cử lập pháp được tổ chức.

Tình hình càng trở nên nghiêm trọng khi Quốc hội Haiti hồi tháng 3 quyết định bãi nhiệm chính phủ của Thủ tướng Jean Henry Ceant…

Các diễn biến trên diễn ra trong bối cảnh Haiti đang trải qua một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, với tỷ lệ lạm phát ở mức trên 17%, đồng nội tệ mất giá trong khi nhiều người dân thiếu nhu yếu phẩm cơ bản.

Hoài Phương