•    Nhiều lãnh đạo sai phạm nghiêm trọng
•    Đề nghị cơ quan điều tra vào cuộc 11 vụ việc có dấu hiệu hình sự

Mô hình Cty gia đình trị

Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế biển, năm 1996, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành lập TCty Công nghiệp tàu thủy Việt Nam, tiền thân Tập đoàn Vinashin hiện nay. Năm 2006, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 104/2006/QĐ-TTg thành lập Cty mẹ trên cơ sở tổ chức lại cơ quan quản lý, điều hành các đơn vị thành viên hạch toán phụ thuộc của TCty Công nghiệp tàu thủy Việt Nam. Cơ cấu tổ chức của Cty mẹ gồm: Hội đồng quản trị (HĐQT), tổng giám đốc điều hành, các tổng giám đốc chức năng, các ban giúp việc HĐQT, ban tổng giám đốc, các đơn vị sản suất kinh doanh thuộc Cty mẹ.

Tuy nhiên, trong 5 năm qua, Cty mẹ đã không thực hiện đúng quyết định của Thủ tướng Chính phủ, không thực hiện được việc đề xuất bổ nhiệm hoặc thuê tổng giám đốc, để Chủ tịch HĐQT Phạm Thanh Bình kiêm nhiệm chức danh Tổng Giám đốc điều hành trong nhiều năm. Điều này cũng dẫn đến nhiều sai phạm khác của Tập đoàn trong quản lý tài chính kéo theo đó là hàng loạt sai phạm trong việc thành lập mới, tổ chức lại, sáp nhập các đơn vị thành viên của Tập đoàn khi đó gồm 100 Cty cấp 1, 15 Cty cấp II và 51 Cty cấp III. Trong năm 2007 - 2008, Vinashin đã tăng thêm 200 doanh nghiệp (DN), trong đó nhiều trường hợp không xuất phát từ nhu cầu tăng cường năng lực ngành nghề chính, chưa đáp ứng được khả năng về vốn… Ông Phạm Thanh Bình cũng bổ nhiệm, cử em trai, con trai làm người đại diện phần vốn Nhà nước và kiêm nhiệm nhiều chức vụ không xứng với chuyên môn, nghiệp vụ.

Lỗ đến 13.495 tỷ đồng
 
Theo báo cáo tài chính hợp nhất năm 2009 của Vinashin, tổng tài sản Tập đoàn này có trên 95.000 tỷ đồng, trong đó trên 85.000 tỷ đồng là nợ phải trả. Tuy nhiên, TTCP đã chỉ ra báo cáo này không phản ánh sát thực về nguồn vốn và tài sản, đặc biệt là số nợ phải trả của Tập đoàn do còn thiếu 34 đơn vị thành viên chưa hợp nhất, nhiều yếu tố công nợ và giao dịch nội bộ chưa được loại trừ. Thực tế, số nợ phải trả của Tập đoàn là 96,7 nghìn tỷ đồng, lớn hơn số báo cáo của Tập đoàn 11.053 tỷ đồng và cao hơn số nợ đã qua kiểm toán 71 tỷ đồng. Theo kết quả kiểm toán, số lỗ của Tập đoàn là 1.682,5 tỷ đồng. Tuy nhiên, TTCP xác đinh thực chất số lỗ lũy kế là 4.985,16 tỷ đồng. Ngoài ra, còn 2.787 tỷ đồng lỗ tiềm tàng là chi phí  sản xuất kinh doanh dở dang của những hợp đồng đóng tàu đã bị hủy; 4.688,09 tỷ đồng là các khoản phải thu nội bộ nhưng không xác định bên phải trả và 1.035 tỷ đồng bị phạt và trả lãi cho các chủ tàu do Tập đoàn vi phạm hợp đồng.

Như vậy, thực chất hoạt động sản xuất kinh doanh của Vinashin là dựa hoàn toàn vào vốn vay, với mức huy động gấp hơn 11 lần vốn chủ sở hữu. Từ năm 2006, Vinashin luôn ở trong tình trạng tỷ lệ nợ cao bất thường, trên 94% trong khi tỷ lệ vốn chủ sở hữu luôn ở mức thấp bất thường. Trong tổng số nợ quá hạn nêu trên, ngoài những khoản nợ trái phiếu quốc tế chưa đến hạn trả gốc là 1,05 tỷ USD. Nhiều khoản nợ của Tập đoàn luôn trong tình trạng quá hạn, vay khoản nọ để trả khoản kia. Tình hình tài chính mất cân đối của Vinashin, theo TTCP, “ảnh hưởng lớn đến hoạt động của nhiều ngân hàng, tổ chức tín dụng trong nước, ảnh hưởng đến tín nhiệm của Chính phủ trên thị trường vốn quốc tế” và “nếu không có hỗ trợ của Chính phủ thì tất yếu phải tuyên bố phá sản, hậu quả nặng nề trên nhiều phương diện, nhất là chính trị - xã hội”.

Đến hết năm 2009, Vinashin không còn bảo toàn được vốn Nhà nước giao, để thâm hụt gần 5.000 tỉ đồng vốn điều lệ Nhà nước cấp.

Trên 1.000 tỷ đồng thiệt hại do không đủ năng lực đóng tàu
 
Theo xác định của TTCP, từ cuối năm 2005 - 30/6/2010, Vinashin đã huy động một khối lượng vốn rất lớn từ các nguồn trong và ngoài nước dưới hình thức vay của các tổ chức tín dụng, vay nguồn trái phiếu quốc tế của Chính phủ, phát hành trái phiếu DN và các hình thức khác lên đến 72.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, Vinashin đã tùy tiện, buông lỏng quản lý và vi phạm quy định của pháp luật trong các giai đoạn của quá trình huy động, quản lý và sử dụng vốn, để lại hậu quả nghiêm trọng trên nhiều mặt.

Kiểm tra khoản vay 750 triệu USD từ nguồn vay trái phiếu quốc tế của Chính phủ, kết luận thanh tra xác định có nhiều sai phạm. Nhiều D.A mới chỉ là ý tưởng đầu tư, chưa và không tồn tại trên thực tế vẫn được đưa vào đề án xin vay vốn. Ngay trong ngày ký hợp đồng vay từ nguồn trái phiếu quốc tế này, Vinashin đã sử dụng 1.000 tỉ đồng để mua lại khoản nợ của các đơn vị thành viên và của bản thân Cty mẹ, trong đó có nhiều khoản nợ xấu tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam. Theo TTCP, việc mua nợ trên là trái với quy chế mua bán nợ; sử dụng không đúng mục đích khoản vay trái phiếu quốc tế; có nhiều dấu hiệu cố ý làm trái quy định của pháp luật, dùng thủ đoạn hoán đảo nợ đã mua để che giấu thiệt hại.

Ngoài ra, tại tất cả các khoản vay còn lại từ khoản 300 triệu USD trái phiếu quốc tế do Chính phủ phát hành; khoản vay 600 triệu USD của 15 ngân hàng và 2 quỹ đầu tư nước ngoài... đến các khoản vay trong nước đều được xác định là có sai phạm. Theo kết luận thanh tra: Vinashin sử dụng vốn vay tuỳ tiện, dàn trải (615 D.A) nên bình quân chỉ đáp ứng được khoảng 30% vốn cho nhu cầu của D.A; không kiểm soát được vốn đối ứng, dẫn đến toàn bộ các D.A hiện vẫn dở dang, gây lãng phí lớn, nhiều trường hợp mất vốn với số lượng lớn.

Từ năm 2006 - 2009, Tập đoàn đã quyết định mua 25 tàu cũ đã qua sử dụng với số tiền lên đến trên 8.000 tỉ đồng. Việc này vi phạm quyết định của Thủ tướng, gây lãng phí, thiệt hại nghiêm trọng trong đầu tư. Chỉ tính riêng việc mua tàu Hoa Sen - một con tàu mà Tập đoàn từng quảng cáo rầm rộ là tàu “5 sao”  - đã gây thiệt hại trên 550 tỉ đồng.

Theo TTCP thì đầu tư dàn trải, tuỳ tiện, không hiệu quả là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn tới không tăng cường kịp thời năng lực đóng tàu theo đúng chủ trương của Chính phủ và đề án phát triển của Tập đoàn. Vì vậy, từ năm 2007 đến nay, Vinashin đã không đủ năng lực về cơ sở vật chất kỹ thuật, trình độ tay nghề, trình độ quản lý và tiềm lực tài chính để thực hiện các hợp đồng đã giao kết với khách hàng.

Nhiều hợp đồng đóng tàu bị huỷ không phải do tác động của khủng hoảng kinh tế, thậm chí khách hàng đã nhân nhượng, chia sẻ với Vinashin (biểu hiện ở việc có khách hàng chấp thuận gia hạn hợp đồng giao hàng); Vinashin là bên vi phạm giao kết hợp đồng với khách hàng trong và ngoài nước dẫn tới huỷ quá nhiều hợp đồng. Từ 2006 đến nay, Vinashin đã ký 85 hợp đồng, giá trị 58.224 tỉ đồng. Tuy nhiên, chỉ mới hoàn thành được 15 hợp đồng, đạt tỉ lệ 12%. Số hợp đồng đã bị huỷ và dự kiến huỷ chiếm tới 47% (54 tàu trị giá 27.223 tỉ đồng).

Tại kết luận, TTCP cũng xác định chỉ tính riêng tiền phạt, tiền lãi phải trả do huỷ hợp đồng và chắc chắn huỷ hợp đồng của Vinashin đã lên đến 1.035,5 tỉ đồng. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của 11 đơn vị đóng tàu, công nghiệp phụ trợ cũng vô cùng èo uột. Qua xem xét, TTCP khẳng định: Báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh của các đơn vị này đều chưa đúng thực tế. Tổng số lỗ luỹ kế ở các đơn vi này là trên 3.962 tỉ đồng.  

 11 vụ việc có dấu hiệu hình sự

Tại kết luận thanh tra, TTCP đã xác định trách nhiệm của lãnh đạo Vinashin giai đoạn 2006 - 30/6/2010 trực tiếp chịu trách nhiệm trước tình trạng công nợ, thua lỗ và sai phạm lớn tại Tập đoàn. Ngoài ông Phạm Thanh Bình, Chủ tịch HĐQT, các thành viên khác của HĐQT cũng có sai phạm nghiêm trọng là các ông: Ngô Thế Việt, Chu Thế Hưng, Hồ Ngọc Tùng, Nguyễn Đức Thuận, Trần Văn Liêm, Đỗ Thành Hưng, Lưu Quyết Thắng, Trần Quang Vũ, Nguyễn Quốc Ánh - Tổng Giám đốc Kinh doanh, ông Lê Lộc - Tổng Giám đốc Đầu tư, ông Đỗ Văn Phệch - Kế toán Trưởng, Trưởng Ban Tài chính Kế toán - Nguyễn Hữu Ngọc, Lê Anh Tuấn - Trưởng Ban Kế hoạch Đầu tư và bà Phạm Thu Hằng - Trưởng Ban Kinh doanh đối ngoại. Giám đốc các Cty thành viên chịu trách nhiệm về những sai phạm lớn còn có: Ông Nguyễn Văn Tuyên, nguyên Giám đốc Cty Cổ phần Công nghiệp Tàu thủy (CNTT) Hoàng Anh; ông Nguyễn Tuấn Dương, nguyên Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Cty TNHH MTV Thép Cái Lân, Chủ tịch HĐQT Cty Cổ phần Đầu tư Cửu Long; ông Trần Văn Liêm, nguyên Tổng Giám đốc Cty TNHH MTV Vận tải Viễn Dương Vinashin; ông Hồ Ngọc Tùng và bà Trịnh Thị Hậu, ông Hoàng Gia Hiệp, nguyên Giám đốc, Giám đốc và Phó Giám đốc Cty Cty Tài chính CNTT; ông Vũ Xuân Bão, Phó Giám đốc Cty CNTT Bạch Đằng…

Xem xét các vụ việc sai phạm tại Vinashin, TTCP đã kiến nghị cơ quan điều tra vào cuộc ở 11 vụ việc có dấu hiệu hình sự. Trong đó, TTCP đã hoàn tất và chuyển hồ sơ 7 vụ:

Vụ cố ý làm trái và thiếu trách nhiệm trong việc dùng 1.000 tỉ đồng nguồn vốn trái phiếu quốc tế để mua nợ Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, trong đó có nhiều khoản nợ xấu.
Việc thiếu trách nhiệm, cố ý làm trái trong D.A Nhà máy Đóng tàu Dung Quất giai đoạn 1, gây thiệt hại 59 tỉ đồng tiền thuế nộp thay cho nhà thầu nước ngoài.

Việc thiếu trách nhiệm và có dấu hiệu tham nhũng trong chuyển nhượng cổ phiếu Ngân hàng Nhà Hà Nội.

Việc cố ý làm trái, thiếu trách nhiệm trong quản lý tài chính, tổ chức DN của các ông Ngô Tùng Lâm (nguyên Chủ tịch HĐQT Cty Cổ phần CNTT Hoàng Anh), Lưu Văn Hợp (Ủy viên HĐQT Cty Hoàng Anh, Trưởng Ban Kiểm soát Vinashin), Nguyễn Văn Tuyên (nguyên Tổng Giám đốc Cty Hoàng Anh, bị can trong vụ án).

Việc cố ý làm trái các quy định của Nhà nước về đầu tư xây dựng, sử dụng vốn vay 300 tỉ đồng của Tập đoàn sai mục đích dẫn đến nợ quá hạn, có khả năng mất vốn của ông Nguyễn Tuấn Dương (nguyên Chủ tịch HĐQT Cty Cổ phần Đầu tư Cửu Long, bị can trong vụ án).

Vụ làm trái quy định của Nhà nước trong quản lý vốn đầu tư xây dựng, quản lý tài chính, bố trí nhân sự gây thất thoát, lãng phí tại D.A khu công nghiệp tàu thủy Lai Vu.

Sai phạm trong đầu tư gây thiệt hại nghiêm trọng tại Cty TNHH MTV CNTT Cái Lân.

4 vụ việc khác, TTCP đề nghị cơ quan điều tra thu thập thêm chứng cứ: Cố ý làm trái gây thiệt hại trong hợp đồng tư vấn D.A mua tàu Enegry của Cty Vận tải Biển Đông; vụ thiếu trách nhiệm, làm trái chỉ đạo của Thủ tướng trong việc tiếp nhận Cty Vật tư Tổng hợp Yên Bái; vụ đầu tư mua cổ phần của Cty Cổ phần Đầu tư và Vận tải dầu khí Vinashin có dấu hiệu che giấu, biển thủ 318 tỉ đồng; vụ cố ý làm trái pháp luật trong đầu tư, quản lý tài chính dẫn tới lãng phí trong sử dụng gần 1.000 tỉ đồng vốn tại 2 D.A thuộc Nhà máy Đóng tàu Bến Thủy.

Thuý Nhài