Người dân phát hiện một vụ “ăn” đá cấp phối xây dựng giao thông nông thôn tại xã Tân Ước, huyện Thanh Oai, Hà Nội. Ảnh: Hữu Oanh

Nhận diện nguy cơ thất thoát, lãng phí 

Theo nhận định của BQLDA 85, tình hình tham nhũng, thất thoát trong xây dựng cơ bản có thể xảy ra ở tất cả các khâu, giai đoạn của quá trình đầu tư, từ chủ trương đầu tư, chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư, sử dụng hoặc cấp phát vốn đầu tư đến khâu nghiệm thu công trình, thanh quyết toán...

Có thể nhận diện 6 dạng sai phạm và tiêu cực thường xảy ra trong quản lý đầu tư xây dựng. 

Thứ nhất là việc thất thoát, lãng phí trong khâu chủ trương đầu tư. Việc xác định chủ trương đầu tư không đúng, nghiên cứu lập dự án đầu tư không sát với thực tế sẽ gây lãng phí, thất thoát vốn của Nhà nước, tạo cơ hội để các đối tượng xấu lợi dụng tham nhũng.

Xếp thứ hai trong thất thoát, lãng phí phải kể đến khâu khảo sát, thiết kế và lập dự toán. 

Tiếp đó là công tác đền bù, giải phóng mặt bằng. Chi trả tiền đền bù không theo định mức, khung giá Nhà nước và địa phương ban hành; khai khống diện tích, khối lượng tài sản được đền bù; làm giả hồ sơ đền bù... từ đó làm tăng thêm vốn đầu tư xây dựng công trình. 

Ngoài ra, còn có thể kể đến 3 nguy cơ về thất thoát lãng phí khác đến từ: Công tác quản lý và điều hành kế hoạch vốn đầu tư hàng năm; lựa chọn nhà thầu và nhà đầu tư; thi công xây lắp công trình. 

Giải pháp chống tiêu cực

Để phòng, chống tiêu cực trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, cần nghiên cứu kỹ và nghiêm túc thực hiện hệ thống luật, các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng. 

Tập trung phân tích tính đúng đắn của chủ trương đầu tư, sự cần thiết khảo sát, điều tra khảo sát đầu tư cho từng loại dự án phù hợp với quy hoạch, chiến lược phát triển của Trung ương và địa phương. 

Chú trọng hơn nữa việc công khai, minh bạch và tuân thủ đầy đủ các quy định, trình tự xây dựng cơ bản hiện hành trong toàn bộ quá trính thực hiện dự án.

Theo BQLDA 85, cần nâng cao năng lực, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý dự án có đạo đức nghề nghiệp trong sáng, có đầy đủ kiến thức và kỹ năng tương xứng với yêu cầu công việc. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực phòng, chống tham nhũng. 

Một giải pháp không kém phần quan trọng đó là phải tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát ngay trong từng khâu, giai đoạn của dự án để kịp thời phát hiện, điều chỉnh, xử lý trong quá trình thực hiện. Công khai kết quả thanh tra, kiểm toán để giúp các đơn vị nhận thức và quan tâm hơn đến việc phòng, ngăn ngừa, hạn chế những thiệt hại do lãng phí nguồn lực gây nên. Đi kèm với đó là tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra, kiến nghị của cơ quan thanh tra, kiểm toán và ban hành các văn bản quy rõ trách nhiệm đối với các đơn vị, tổ chức, cá nhân trong việc không thực hiện kết luận, kiến nghị của các cơ quan thanh tra, kiểm toán.

Tiếp đó, cần triển khai các giải pháp, biện pháp quy rõ trách nhiệm, xử lý đúng mực, kịp thời khi phát hiện sai phạm. Đồng thời, tổng kết thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm trong hoạt động xây dựng cơ bản và nghiên cứu đề xuất điều chỉnh cơ chế, chính sách kịp thời cho phù hợp với thực tế...

Hữu Oanh