Quản lý khai thác TNKS vẫn còn nhiều bất cập. Ảnh: Trần Quý

Đại tá, PGS, TS Hoàng Văn Trực, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát kinh tế (Bộ Công an) cho biết, tình hình quản lý, khai thác, kinh doanh các loại khoáng sản trong thời gian qua diễn biến hết sức phức tạp ở hầu hết các tỉnh. Nổi lên là tình trạng các chủ mỏ khai thác vượt công suất được cấp phép, để ngoài sổ sách sản phẩm thu được, sau đó tìm cách tuồn ra ngoài cho các đầu nậu xuất lậu. Hiện tượng người dân địa phương tổ chức trộm, cướp khoáng sản khai thác được của các chủ mỏ, hoặc khai thác trái phép để bán cho các chủ đầu nậu nhiều nơi diễn ra công khai. Một số loại khoáng sản, trước đây chưa có điều kiện thăm dò, khai thác, nhưng đến nay đã bị khai thác tràn lan, không quản lý, kiểm soát được. Tình trạng khai thác, mua bán, vận chuyển, chế biến, xuất khẩu khoáng sản trái phép đã trở nên nhức nhối, gây lãng phí tài nguyên, ô nhiễm môi trường một cách nặng nề.

Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép, không phép xảy ra khá công khai được chỉ ra là do các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp chưa có biện pháp xử lý quyết liệt và triệt để. Sự phối hợp thiếu chặt chẽ và kịp thời trong công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh khoáng sản giữa các cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép và cơ quan quản lý khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản. Nhiều cơ quan chức năng, nhiều cấp quản lý chồng chéo nhưng còn bỏ sót lĩnh vực cần quản lý… trong đó có Kiểm toán Nhà nước (KTNN).

Theo ThS Phan Trường Giang - Vụ Tổng hợp, KTNN, thời gian qua, công tác kiểm toán hoạt động quản lý khai thác và kinh doanh khoáng sản mới dừng lại ở mức độ lồng ghép trong các cuộc kiểm toán báo cáo tài chính tại các đơn vị. Hoạt động kiểm toán chủ yếu chú trọng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện nghĩa vụ tài chính, nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước mà chưa có điều kiện tổ chức thành những cuộc kiểm toán chuyên đề nhằm đi sâu kiểm tra, phân tích đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả và hiệu lực đối với hoạt động quản lý, khai thác và kinh doanh TNKS.
     
Mặc dù được xác định đây là lĩnh vực rất quan trọng đối với việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nhưng đến nay, việc kiểm toán đối với lĩnh vực này chưa được triển khai mạnh và chính thức. Kế hoạch kiểm toán năm 2012 chỉ mới xác định một số cuộc kiểm toán chuyên đề về TNKS như: Chuyên đề khai thác, chế biến khoáng sản trên địa bàn tỉnh Khánh Hoà; chuyên đề quản lý và sử dụng đất của tỉnh Trà Vinh và tỉnh An Giang (KTNN khu vực VIII thực hiện).

Ngoài ra, tại các cuộc kiểm toán ngân sách, tiền và tài sản của các địa phương, kiểm toán báo cáo tài chính tại một số tổng công ty, tập đoàn sẽ được lồng ghép nội dung kiểm toán công tác quản lý, khai thác và kinh doanh TNKS (tỉnh Quảng trị, tỉnh Hải Dương, tỉnh Hà Nam, Tổng Công ty Cà phê Việt Nam, Tổng Công ty Lâm nghiệp Việt Nam...).

Theo ông Giang, KTNN đóng vai trò quan trọng trong hoạt động khai thác TNKS, nhất là tăng cường tính minh bạch và bảo đảm thông tin công khai tới công chúng về các hoạt động của Chính phủ trong lĩnh vực khai thác TNKS; tăng cường quá trình quản lý tài chính lành mạnh và trách nhiệm giải trình công khai. Cả hai vấn đề này đều là những yếu tố cần thiết cho sự phát triển bền vững. Hơn nữa, sự độc lập của KTNN trong hoạt động kiểm toán đã đặt mình vào vị trí duy nhất để có đánh giá về tính hiệu lực, hiệu quả của các chính sách và quy định của Chính phủ…

“Trong thời gian tới, KTNN sẽ tăng cường kiểm toán đối với hoạt động quản lý, khai thác và kinh doanh TNKS”, ông Giang khẳng định.

Trần Quý