Từ quyết định trên, thuế suất đánh vào mặt hàng cá tra, cá ba sa phi lê đông lạnh của các doanh nghiệp Việt Nam đều hơn 25 lần (vài xu/kg tăng lên tới vài chục xu hay vài USD/kg). Quyết định này kéo dài đến đầu năm 2014, khi cơ quan này tiến hành đợt xem xét hành chính tiếp theo.

Việc thay đổi nước thứ ba làm căn cứ tính thuế chống bán phá giá của Bộ Thương mại Mỹ (DOC), nằm trong đợt xem xét hành chính lần thứ tám mang tính thường niên của cơ quan này đối với cá tra, cá ba sa của Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ.

Trước phán quyết này, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản Phạm Anh Tuấn cho biết: Tổng cục Thủy sản phản đối việc DOC chọn Indonesia là nước tham chiếu để tính thuế chống bán phá giá đối với cá tra của Việt Nam. Ông Anh Tuấn cho rằng, điều này hoàn toàn bất công, Indonesia là nước có điều kiện kinh tế - xã hội hoàn toàn khác với Việt Nam và đây là lựa chọn sai.

Hiện tại, ngành Thủy sản đang phối hợp với Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), các luật sư để phản đối và làm rõ những bất hợp lý trong việc DOC chọn Indonesia làm căn cứ để đưa ra phán quyết cuối cùng. VASEP và các doanh nghiệp cá tra Việt Nam sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp bảo vệ ngành Cá tra thông qua các hoạt động pháp lý cần thiết để yêu cầu DOC sửa đúng lại quyết định cuối cùng của đợt xem xét hành chính lần 8 của vụ kiện theo luật pháp Hoa Kỳ cũng như các thỏa thuận của WTO. 

Theo VASEP, DOC căn cứ vào nghiên cứu về giá của Chính phủ Indonesia để tính toán giá cá tra sống nguyên con, nguyên liệu để chế biến cá tra philê. Nghiên cứu này không căn cứ vào giá thực tế mà chỉ dựa vào giá trung bình của cả nước được tính toán từ số liệu của một vài địa phương, dẫn đến chênh lệch lớn về giá.

Trong các đợt xem xét hành chính trước đó, chính DOC đã liên tục phản đối chọn Indonesia làm nước thay thế để tính toán giá trị sản xuất đầu vào đối với cá tra Việt Nam, vì quốc gia này không có đầy đủ dữ liệu về giá và thiếu các thông số cơ bản về tài chính. Hơn nữa, Indonesia thực tế chỉ là nước nhập khẩu ròng philê cá tra đông lạnh chủ yếu từ Việt Nam, mà không xuất khẩu cá tra sang thị trường thế giới.
Bản thân DOC cũng tuyên bố Indonesia không có bối cảnh kinh tế tương đương với Việt Nam trong hầu hết thời gian xem xét hành chính, nhưng sau đó lại không chấp nhận Việt Nam dùng thông tin trên để phản đối. DOC đưa ra lập luận rất vô lý rằng “đây là thông tin mới”.

Trong 8 năm liên tiếp, DOC luôn luôn chọn Bangladesh là quốc gia thay thế để tính toán giá trị sản xuất đầu vào của cá tra Việt Nam. Thậm chí, DOC vẫn tiếp tục áp dụng chính sách hợp lý này trong đợt xem xét các nhà xuất khẩu mới được công bố cách đây vài tuần. Chính vì vậy, không có lý do nào để Indonesia trở thành nước thay thế hoặc dữ liệu của nước này được coi là đáng tin cậy hơn trong đợt xem xét hành chính lần thứ 8.

Nhiều chuyên gia ngành Thủy sản đưa ra khuyến cáo, trước thông tin này, cộng đồng người nuôi lẫn doanh nghiệp cần hết sức bình tĩnh, nếu không sẽ dẫn đến tình trạng bán tháo, bán đổ, gây thiệt hại lớn; bởi đây chưa phải là phán quyết cuối cùng.

Chi cục trưởng Chi cục thủy sản TP. Cần Thơ Trần Thanh Hải cũng cho rằng, VASEP và các cơ quan chức năng của Việt Nam cần phải đấu tranh quyết liệt nhằm giảm mức thuế chống bán phá giá. Bên cạnh đó, ngành Thủy sản cần tổ chức lại khâu sản xuất, phân công lại thị trường xuất khẩu, ưu tiên cho các doanh nghiệp có mức thuế suất thấp vào thị trường Mỹ. Đối với các doanh nghiệp có mức thuế suất cao có thể chuyển hướng sang thị trường khác. Với cách làm này sẽ mang hiệu quả cho nghề nuôi cá tra, basa của Việt Nam.

VASEP và các doanh nghiệp cá tra Việt Nam sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp bảo vệ ngành cá tra thông qua các hoạt động pháp lý cần thiết để yêu cầu DOC sửa đúng lại quyết định cuối cùng của đợt xem xét hành chính này của vụ kiện theo luật pháp Hoa Kỳ cũng như các thỏa thuận của WTO.

Phó chủ tịch VASEP, Dương Ngọc Minh cho biết, khi các doanh nghiệp bị thuế cao phải ngưng xuất khẩu, các nhà nhập khẩu Mỹ buộc phải tìm những nhà cung cấp thay thế để có hàng buôn bán. Do đó, doanh nghiệp và người dân không nên hoang mang bán tháo cá tra, người mua lợi dụng ép giá. Ông Minh nhấn mạnh, vấn đề của Việt Nam hiện không phải là sợ thừa cá mà là sự phối hợp của các doanh nghiệp và hỗ trợ của các cơ quan Nhà nước. Nhà nước và ngân hàng phải có chính sách kéo dài thời gian vay vốn đối với doanh nghiệp bị thuế cao để họ không bị áp lực giảm giá bán. Còn người nuôi cá cũng cần gia hạn tín dụng để tránh bán tháo.

Tổng thư ký VASEP, Trương Đình Hòe, cho biết các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra vào Mỹ đang chuẩn bị khởi kiện DOC lên Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ (CIT). Bởi phán quyết DOC đưa ra hôm 14/3 là phán quyết cuối cùng, Việt Nam chỉ có hai cách để thay đổi kết quả là xem lại các sai số trong tính toán số liệu mà DOC sử dụng và kiện DOC lên CIT. Việc khởi kiện là cần thiết bởi lợi ích đầu tiên là theo luật, khi CIT thụ ý vụ án sẽ tạm ngưng các khoản thuế phải đóng trong giai đoạn phán quyết của DOC.

Sơn Dung