Chỉ có khoảng 5 - 10% DNVVN vay được vốn, do lãi suất ngân hàng vượt quá khả năng

Hỗ trợ chưa hiệu quả

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đặng Huy Đông đánh giá, DNVVN có vai trò rất quan trọng trong việc tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người lao động... Tuy nhiên, trong thời gian qua, hệ thống cơ quan đầu mối thực hiện chức năng trợ giúp DNVVN từ Trung ương đến địa phương còn yếu; nguồn lực, kinh phí thực hiện các chương trình hỗ trợ còn thiếu. Ở cấp Trung ương, cơ quan đầu mối mới chỉ tập trung vào xây dựng các cơ chế chính sách, giải pháp phát triển, chưa có điều kiện tổ chức triển khai thực hiện các chính sách chương trình trợ giúp hỗ trợ DNVVN ở cấp địa phương, đặc biệt là chính sách hỗ trợ lãi suất và bảo lãnh cho vay.

Khảo sát gần đây cho thấy, chiếm tỷ trọng chủ yếu trong nguồn vốn của các DNVVN là vốn chủ sở hữu với 72,35%, tiếp sau đó là vốn tín dụng ngân hàng với 11,44%, tín dụng thương mại là 11,32%, vốn vay từ cá nhân là 4,37%. Tuy vậy, theo điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, năm 2011 chỉ 1/3 số DNVVN cả nước tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng. Mặc dù Chính phủ đã đưa ra những chính sách ưu đãi, nhưng chỉ có khoảng 5 - 10% DN vay được vốn, do lãi suất ngân hàng vượt quá khả năng.

Bên cạnh đó, dù đã có cơ chế tập trung ưu tiên vốn tín dụng phục vụ phát triển sản xuất kinh doanh, xuất khẩu với DNVVN, nhưng họ cũng khó tiếp cận do quá trình xét duyệt cho vay còn chậm, thủ tục phức tạp.

Để khắc phục phần nào khó khăn này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quy chế Bảo lãnh cho DNVVN vay vốn, giao Ngân hàng Phát triển Việt Nam hỗ trợ bảo lãnh DNVVN vay vốn ở các ngân hàng thương mại. Theo đó, DN sẽ được hỗ trợ cả về giải pháp lẫn kinh phí thực hiện dự án.

Tuy nhiên, khảo sát trên 2.000 DN mới đây, kết quả cho thấy, có đến gần 80% DN không nắm được chính sách và chương trình hỗ trợ vốn cho DNVVN thông qua việc thành lập quỹ tín dụng. Đến nay 63 tỉnh, thành phố mới có 13 quỹ được thành lập và chỉ một số quỹ thực sự hoạt động với hiệu quả chưa cao vì nhiều lý do như ngân sách địa phương hạn hẹp, không huy động được vốn...

Thực tiễn triển khai, hầu hết DN đều không đáp ứng đủ điều kiện, nhất là thiếu các dự án khả thi. Trong khi các ngân hàng thường tập trung cho các khách hàng truyền thống và DN lớn với phương án vay khả thi, do DNVVN thiếu những yếu tố này nên việc tiếp cận các nguồn vốn chính thức là rất khó. Có tới 75% số DNVVN phải vay vốn từ các nguồn phi chính thức với lãi suất cao.

Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. Đã Nẵng Đồng Thị Bích Chính chia sẻ, mặc dù đã triển khai kế hoạch hỗ trợ DNVVN, song thực tế Đà Nẵng cũng chưa hỗ trợ được bao nhiêu, DN vẫn đang tự bơi. Thực chất, hỗ trợ mới chỉ dừng lại ở hành lang pháp lý chứ chưa đi vào thực tế.

Phải đẩy mạnh hơn

Theo khuyến cáo của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, trong bối cảnh thị trường toàn cầu và khu vực hết sức năng động với sự cạnh tranh thu hút đầu tư tư nhân ngày càng gay gắt hiện nay, Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh tốc độ và chiều sâu cải cách để duy trì sức cạnh tranh và tận dụng hiệu quả tiềm năng của các DN tư nhân trong nước và nước ngoài để đóng góp nhiều hơn nữa cho sự tăng trưởng và phát triển của Việt Nam.

Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm tới, xác định khu vực kinh tế tư nhân, mà đại diện là các DNVVN sẽ phát triển mạnh mẽ năng lực sản xuất, xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp, hình thành thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa...

Chia sẻ kinh nghiệm, ông Miki Miyamoto, chuyên gia Tổ chức hợp tác Quốc tế Nhật Bản - JICA cho biết, số DNVVN ở Nhật Bản chiếm tới 99,7% tổng số DN, 70% nhân công và hơn 50% giá trị gia tăng ở Nhật Bản. Các DNVVN đã hình thành xương sống của nền kinh tế Nhật Bản.

Ông Miki Miyamoto nói: “Các điều kiện hiện tại về chính sách DNVVN tại Nhật là khuyến khích cải tiến quản lý; củng cố nền tảng quản lý; thích nghi các thay đổi và kinh tế và môi trường xã hội và hỗ trợ tài chính và cơ sở vốn. Theo đó, vốn quỹ cung cấp bởi các định chế tài chính, nâng cao tín dụng thông qua hội bảo đảm tín dụng để cung cấp qua các ngân hàng thương mại, đầu tư bởi các DN nhỏ và vừa và công ty tư vấn...”.

Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Hồ Sỹ Mạnh cho biết, chính sách hỗ trợ DNVVN phát triển trong thời gian tới sẽ tập trung hoàn thiện khung pháp lý và  chính sách phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh và tiếp cận tài chính, tín dụng.

Theo đó, sẽ đẩy nhanh phê duyệt và triển khai thành lập Quỹ phát triển DNVVN; xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích ngân hàng thương mại tăng mức dư nợ tín dụng cho các DNVVN, và ban hành Quy chế thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ cho khu vực này. Một số địa phương cũng kiến nghị, Cục Phát triển DN cần cung cấp thông tin hỗ trợ, xúc tiến mở rộng thị trường cho DNVVN. Vấn đề quan trọng hơn, là cần hình thành các cụm liên kết, cụm ngành công nghiệp, tăng cường tiếp cận đất đai cho khu vực đối tượng này bằng cách hoàn thiện, phê duyệt Đề án phát triển cụm công nghiệp, khu công nghiệp với phát triển Công nghiệp hỗ trợ, tạo mạng liên kết sản xuất và hình thành chuỗi giá trị.

Quang Toàn