(Thanh tra) - Kết luận thanh tra số 371/KL-TTCP của Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra quá trình tổ chức thực hiện các nội dung, tiểu dự án, dự án thành phần vẫn còn tồn tại một số hạn chế, thiếu sót, thậm chí vi phạm quy định pháp luật, đòi hỏi các cấp, ngành cần nghiêm túc rút kinh nghiệm và có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.
Chậm ban hành văn bản, hướng dẫn - “điểm nghẽn” kéo dài nhiều năm
Kết quả thanh tra cho thấy việc UBND tỉnh Thanh Hóa và các cơ quan chuyên môn ban hành quy định, hướng dẫn tổ chức triển khai một số nội dung của Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 (Chương trình) còn chậm, chưa bảo đảm yêu cầu.
Cụ thể, mặc dù Chương trình quy định các địa phương phải ban hành định mức đất ở, đất sản xuất để làm cơ sở hỗ trợ các hộ thiếu đất, nhưng sau hơn 2 năm, đến ngày 1/12/2023, UBND tỉnh mới ban hành Quyết định số 46/2023/QĐ-UBND.
Tương tự, theo Thông tư 02/2022/TT-UBDT, UBND tỉnh Thanh Hóa có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức triển khai thực hiện xây dựng quy trình rà soát đối tượng; quy định đối tượng ưu tiên; rà soát, lập và phê duyệt danh sách đối tượng công trình làm cơ sở để triển khai tổ chức thực hiện theo quy định. Tuy nhiên, phải đến tháng 12/2023 (sau gần 1,5 năm), Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa mới ban hành Công văn 1641/HD-BDT hướng dẫn quy trình rà soát xác định, phê duyệt danh sách đối tượng thụ hưởng và triển khai thực hiện Dự án 1 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
Đáng chú ý, UBND tỉnh không chỉ đạo và ban hành một số văn bản theo quy định của Thông tư 02/2022/TT-UBDT, như quy trình rà soát đối tượng bố trí ổn định dân cư thuộc Dự án 2; quy trình duy tu, bảo dưỡng công trình cơ sở hạ tầng thuộc Tiểu dự án 1, Dự án 4.
Mặc dù các quy định liên quan đến hỗ trợ nhà ở, đất ở, chuyển đổi nghề đã đầy đủ từ tháng 6/2023, UBND tỉnh Thanh Hóa vẫn không triển khai hướng dẫn, không phân bổ vốn thực hiện trong năm 2023. Hệ quả là các hộ nghèo thuộc diện được hỗ trợ về nhà ở, đất ở, chuyển đổi nghề năm 2022 và 2023 có thể không được thụ hưởng chính sách, vì đến năm 2024, khi tỉnh Thanh Hóa triển khai thực hiện thì nhiều hộ đã thoát nghèo.
Đối với chính sách vay vốn làm nhà theo Nghị định 28/2022/NĐ-CP, do UBND tỉnh Thanh Hóa không kịp thời chỉ đạo triển khai, hướng dẫn, nên trong hai năm 2022 - 2023, chỉ có 250 hộ được phê duyệt vay vốn để làm nhà với tổng số tiền là 10 tỷ đồng, đạt 4,16% kế hoạch vốn được giao.
Nhiều tồn tại, vi phạm trong triển khai dự án
Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thanh Hóa, năm 2022 và 2024, UBND tỉnh Thanh Hóa phân bổ, giao kinh phí cho các huyện hỗ trợ đất ở là 7,8 tỷ đồng, nhưng chỉ giải ngân được 1,4 tỷ đồng (đạt tỷ lệ 17,48%); hỗ trợ chuyển đổi nghề là 38,483 tỷ đồng nhưng chỉ giải ngân được 6 tỷ đồng (đạt 15,6%).
Một số huyện đăng ký nhu cầu vốn không sát thực tế, chậm tổ chức thực hiện, dẫn đến việc sau khi được phân bổ vốn, nhiều địa phương không giải ngân hết số kinh phí được giao, phải hủy dự toán. Tổng số kinh phí hủy dự toán từ năm 2022 đến năm 2024 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa là 8,34 tỷ đồng, trong đó, các huyện có số kinh phí hủy dự toán cao như Mường Lát (2,887 tỷ đồng), Quan Sơn (1,104 tỷ đồng), Như Xuân (1,906 tỷ đồng)…
Trong khi đó, nhiều chuỗi liên kết hỗ trợ sản xuất sản xuất được triển khai thực hiện không đúng đối tượng, kém hiệu quả. Theo kết luận thanh tra, trong 13 chuỗi liên kết được UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt, có 8 chuỗi được triển khai nhưng qua kiểm tra cho thấy, địa điểm triển khai không thuộc vùng ưu tiên theo quy định; đơn vị chủ trì chuỗi liên kết không có kinh nghiệm; các chuỗi liên kết được thực hiện dàn trải, thiếu tính bền vững, ổn định.
Kiểm tra việc sử dụng kinh phí duy tu, bảo dưỡng tại Tiểu dự án 1, Dự án 4 năm 2024, kết luận thanh tra khẳng định, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thanh Hóa (là cơ quan chủ trì dự án), UBND các huyện cũ và UBND các xã được giao làm chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm cho việc phân bổ kinh phí 66,179 tỷ đồng cho 24 công trình không đúng quy định tại khoản 2 Điều 34 Thông tư 02/2022/TT-UBDT.
Tại Tiểu dự án 1, Dự án 5 do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa thực hiện, giai đoạn 2022-2024, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phân bổ và giao toàn bộ 88,074 tỷ đồng, nhưng đến ngày 1/7/2025, mới giải ngân được 2,28 tỷ đồng (đạt 2,59%). Theo đoàn thanh tra, việc tham mưu, tổ chức triển khai thực hiện của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa là quá chậm, ảnh hưởng tới hiệu quả, tiến độ giải ngân nguồn vốn của Chương trình.
Ngoài ra, việc Sở Giáo dục và Đào tạo đã sử dụng kinh phí Chương trình 1719 để thực hiện nội dung “nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh bán trú năm 2024”, được Đoàn thanh tra khẳng định là không đúng quy định về nội dung đầu tư, hỗ trợ của Chương trình. Nội dung này sau đó đã được phê duyệt bổ sung tại Quyết định số 920/QĐ-TTg ngày 14/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ.
Theo quy định của Chương trình, các Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên cấp huyện là cơ sở giáo dục thường xuyên, không phải cơ sở giáo dục nghề nghiệp, do đó, việc phân bổ 13,899 tỷ đồng từ Tiểu dự án 3, Dự án 5 để đầu tư, sửa chữa các trung tâm này cũng là không đúng đối tượng được hỗ trợ - kết luận thanh tra khẳng định.
Kiểm tra công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự toán, nghiệm thu và thanh quyết toán đối với 16 gói thầu xây lắp của 16 công trình thuộc các Dự án 2, Dự án 4, Dự án 5, Dự án 7 của Chương trình, Đoàn thanh tra nhận thấy còn có các sai phạm trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự toán, nghiệm thu, thanh quyết toán. Qua đó, kiến nghị xử lý số tiền tạm tính khoảng 741,717 triệu đồng, trong đó kiến nghị giảm trừ giá trị thanh quyết toán công trình số tiền 492,687 triệu đồng, thu hồi nộp ngân sách Nhà nước số tiền 249,030 triệu đồng.
Cần chấn chỉnh toàn diện để nâng cao hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia
Qua kết quả thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan và các địa phương tiếp tục rà soát, đánh giá kết quả thực hiện Chương trình; nghiên cứu, tham mưu đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nội dung Chương trình giai đoạn II, trong đó quan tâm, khắc phục tình trạng Chương trình quá nhiều dự án, nhỏ lẻ, nhiều nội dung dẫn đến khó khăn trong triển khai thực hiện; rà soát ban hành văn bản quy định, hướng dẫn theo thẩm quyền đối với những nội dung, tiểu dự án của Chương trình còn chưa có hướng dẫn thực hiện hoặc có nhưng khó triển khai thực hiện cần phải điều chỉnh, sửa đổi bổ sung cho phù hợp tránh trường hợp nội dung, chính sách có nhưng không triển khai thực hiện được do chưa có văn bản hướng dẫn của cấp có thẩm quyền.
Đối với UBND tỉnh Thanh Hóa, Tổng Thanh tra Chính phủ đề nghị theo thẩm quyền được phân cấp, UBND tỉnh Thanh Hóa tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến các vi phạm, khuyết điểm được nêu trong kết luận thanh tra, xử lý theo đúng quy định của Đảng, Nhà nước; đồng thời chỉ đạo thủ trưởng các cơ quan, đơn vị có liên quan nghiêm túc kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của tùng tổ chức, cá nhân có liên quan đến các vi phạm, khuyết điểm được nêu trong Kết luận thanh tra.
Chỉ đạo, thực hiện nghiêm, đầy đủ các nội dung của kết luận thanh tra và các phụ lục kèm theo kết luận thanh tra; chấn chỉnh, khắc phục, xử lý nghiêm các tồn tại, hạn chế, vi phạm, khuyết điểm theo đúng quy định của pháp luật. Trong quá trình thực hiện kết luận thanh tra, trường hợp phát hiện gây thất thoát tài sản Nhà nước, có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì chuyển hồ sơ, thông tin đến cơ quan Công an xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
