Dự thảo Quyết định ban hành Quy chế tự kiểm tra văn bản QPPL không chỉ đáp ứng các yêu cầu chính trị, pháp lý mà còn giải quyết những vấn đề thực tiễn cấp bách, đảm bảo văn bản QPPL hợp pháp, thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Đặc biệt, Quy chế nhấn mạnh việc kiểm soát quyền lực để ngăn chặn tham nhũng ngay từ khâu soạn thảo, ban hành văn bản pháp luật, qua đó bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước và người dân, doanh nghiệp.

Phòng, chống tham nhũng trong xây dựng pháp luật - cơ sở chính trị, pháp lý vững chắc

Dự thảo được xây dựng dựa trên các cơ sở chính trị và pháp lý vững chắc. Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII yêu cầu “tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý văn bản QPPL trái pháp luật; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, kiên quyết chống tiêu cực, “lợi ích nhóm” trong công tác xây dựng pháp luật”.

Đặc biệt, Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị - “bộ tứ trụ cột” - cũng nhấn mạnh “tăng cường kiểm soát quyền lực; phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ; phòng ngừa, ngăn chặn mọi biểu hiện trục lợi, hướng tới chính sách”.

Ảnh minh họa: Minh Nguyệt

Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật cũng xác định rõ: Một trong các phương thức kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật là “hoạt động kiểm tra văn bản QPPL của Chính phủ”.

Bên cạnh đó, dự thảo dựa trên Luật Ban hành văn bản QPPL số 64/2025/QH15 (sửa đổi bởi Luật số 87/2025/QH15), Nghị định số 79/2025/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định số 187/2025/NĐ-CP) và Luật Tổ chức Chính phủ. Các văn bản này giao trách nhiệm cho các bộ, cơ quan ngang bộ giúp Chính phủ, Thủ tướng tự kiểm tra văn bản QPPL, đồng thời trao thẩm quyền cho Thủ tướng ban hành quyết định để phối hợp và kiểm tra thực hiện chủ trương, chính sách.

Hoạt động mới, chưa có tiền lệ, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan

Về thực tiễn, các văn bản QPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ là căn cứ pháp lý trực tiếp, chủ yếu để các bộ, cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương ban hành văn bản QPPL tại bộ, ngành và địa phương mình.

Tờ trình của Bộ Tư pháp nêu rõ, trường hợp văn bản QPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ không hợp pháp, không thống nhất, bất cập, không phù hợp sẽ dẫn đến văn bản của bộ, cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương các cấp sẽ không hợp pháp, không thống nhất hoặc gây khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện. Đồng thời, sẽ có ảnh hưởng tiêu cực tới mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội trong phạm vi cả nước.

Ảnh minh họa: Minh Nguyệt

Ngoài ra, văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng là cơ sở pháp lý để các cơ quan có thẩm quyền thực hiện kiểm tra văn bản, nếu chứa đựng nội dung trái pháp luật sẽ gây khó khăn trong quá trình kiểm tra, xác định nội dung trái pháp luật của văn bản.

“Tự kiểm tra văn bản QPPL do Chính phủ, Thủ trướng Chính phủ ban hành là hoạt động mới, chưa có tiền lệ, cần có sự phân công và phối hợp rất chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan trong quá trình tổ chức thực hiện”, Bộ Tư pháp nêu rõ.

Mặt khác, trách nhiệm của từng cơ quan cũng cần phải được quy định đầy đủ, rõ ràng, cụ thể hóa đến từng khâu, từng nhiệm vụ. Qua đó, nâng cao tính chủ động, chịu trách nhiệm, tránh chồng chéo hoặc bỏ sót nhiệm vụ, bảo đảm chất lượng và tiến độ tự kiểm tra văn bản QPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Chính vì vậy, việc ban hành Quy chế tự kiểm tra văn bản QPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ là hết sức cần thiết nhằm kịp thời xử lý những văn bản có nội dung không phù hợp, bảo đảm tính toàn diện, khách quan, công khai, minh bạch, đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục.

Ngăn chặn kẽ hở cho lợi ích nhóm, hướng tới hệ thống pháp luật minh bạch

Việc ban hành dự thảo Quyết định nhằm quy định rõ trách nhiệm, quy trình và sự phối hợp giữa các cơ quan trong tự kiểm tra văn bản QPPL, nâng cao tính chủ động, tránh chồng chéo và đảm bảo chất lượng kiểm tra. Cùng với đó, đáp ứng yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật hiện hành.

Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Pháp chế, Thanh tra Chính phủ đánh giá cao dự thảo Quy chế tự kiểm tra văn bản QPPL do Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ ban hành.

Ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ. Ảnh: Huy Trần

Ông Trần Đăng Vinh cho rằng, đây là minh chứng thể hiện cam kết của Chính phủ trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và kiểm soát quyền lực trong xây dựng pháp luật. Bằng cách thiết lập cơ chế tự kiểm tra chặt chẽ, Quy chế sẽ giúp phát hiện và xử lý kịp thời văn bản trái pháp luật, ngăn chặn kẽ hở cho lợi ích nhóm. Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với khát vọng vươn lên mạnh mẽ, việc kiểm soát văn bản pháp luật chặt chẽ sẽ góp phần bảo vệ quyền lợi của người dân, doanh nghiệp, tạo môi trường kinh doanh công bằng, thúc đẩy đầu tư và phát triển bền vững là việc làm cần thiết.

“Đặc biệt, sau khi được ký ban hành, Quy chế sẽ được triển khai với sự giám sát từ các cơ quan Đảng và Nhà nước. Đây là bước tiến quan trọng, khẳng định quyết tâm “siết chặt kỷ luật, kỷ cương” như các nghị quyết đã đề ra, hướng tới một hệ thống pháp luật công bằng, hiệu quả vì lợi ích của Nhân dân”, ông Trần Đăng Vinh chia sẻ.