Niềm vui của người cao tuổi khi nhận lương hưu qua tài khoản. Ảnh: T. Anh

Luật BHXH 2024, có hiệu lực thi hành từ 1/7/2025 tăng quyền lợi, tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH để có lương hưu, thay vì nhận BHXH một lần.

Giảm điều kiện hưởng lương hưu

Theo quy định của luật mới, có 13 nhóm người lao động là công dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. So với luật hiện hành, Luật BHXH 2024 đã mở rộng đối tượng tham gia.

Cụ thể, chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, phải tham gia BHXH bắt buộc.

Đáng chú ý, luật mới đã giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống còn 15 năm. Quy định này sẽ tạo cơ hội cho những người tham gia muộn hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng BHXH ngắn được hưởng lương hưu.

Theo số liệu thống kê, trong 7 năm thực hiện luật BHXH năm 2014, có trên 53 nghìn người đã hết tuổi lao động phải nhận BHXH một lần do chưa đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc; có trên 20 nghìn người khi đến tuổi nghỉ hưu chưa đủ thời gian đóng BHXH phải đóng một lần cho thời gian còn thiếu để hưởng lương hưu.

Với quy định điều kiện đóng BHXH chỉ còn 15 năm, những trường hợp như trên sẽ giảm nhiều, nâng cao tỷ lệ người hết tuổi lao động được hưởng chế độ hưu trí, đảm bảo an sinh xã hội.

Do đó, bà Nguyễn Thị Thúy, Phó Trưởng phòng Hưu trí, Ban Thực hiện chính sách BHXH của BHXH Việt Nam khuyến cáo người lao động nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Bởi việc nhận BHXH một lần là “lợi trước mắt, hại lâu dài”.

Ngay khi hưởng BHXH một lần, toàn bộ thời gian đã đóng BHXH trước đó của người lao động không được bảo lưu. Đồng thời, các quyền lợi cũng sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều, so với tham gia BHXH cho đến khi đủ điều kiện để hưởng lương hưu.

Khi đủ điều kiện nghỉ hưu, người lao động được hưởng lương hưu hằng tháng, mức này được điều chỉnh tăng hằng năm.

Trong thời gian hưởng lương hưu, người hưởng được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí từ khi hưởng lương hưu đến khi chết, với quyền lợi mức hưởng BHYT của người nghỉ hưu là 95%.

Theo bà Thúy, trong giai đoạn tuổi già, nguy cơ đối mặt nhiều hơn với ốm đau, bệnh tật nên việc được chia sẻ phần lớn nguồn kinh phí khám chữa bệnh từ Quỹ BHYT sẽ giảm bớt áp lực kinh tế cho gia đình.

Khuyến khích người lao động không rời “lưới an sinh” 

Luật BHXH 2024 tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, góp phần ổn định cuộc sống khi về già.

Ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho biết, Nhà nước luôn khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH, ở lại hệ thống để thụ hưởng tối đa các quyền lợi, ổn định cuộc sống khi về già, tránh những bất lợi khi lĩnh BHXH một lần.

Đặc biệt, Luật BHXH mới có nhiều quy định theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu, thay vì nhận BHXH một lần.

Theo đó, người lao động được hưởng lương hưu với điều kiện dễ dàng hơn; được hưởng trợ cấp hàng tháng khi không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng được hưởng BHYT do ngân sách Nhà nước đảm bảo.

Trường hợp người lao động đã đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định, mà tiếp tục đóng BHXH thì được hưởng trợ cấp một lần khi nghỉ hưu.

Mức trợ cấp bằng 2 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, cho mỗi năm đóng cao hơn số năm tương ứng, với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% kể từ sau thời điểm đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định của pháp luật, đến thời điểm nghỉ hưu.

Với quy định mới trên, không có nghĩa từ ngày 1/7/2025, người lao động không được rút BHXH một lần,

Ông Cường cho hay, với người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày Luật BHXH 2024 có hiệu lực thi hành (tức 1/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện, và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần.

Như vậy, đối với nhóm người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ khi luật mới có hiệu lực trở đi (từ 1/7/2025) sẽ không được nhận BHXH một lần theo điều kiện này.

Ngoài ra, luật mới vẫn cho phép người lao động hưởng BHXH một lần trong các trường hợp, gồm: Đủ tuổi hưởng lương hưu, mà chưa đủ năm đóng BHXH để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư; đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng.

13 nhóm lao động là công dân Việt Nam tham gia BHXH bắt buộc

Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên;

Cán bộ, công chức, viên chức;

Công nhân và viên chức quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu;

Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;

Hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ nghĩa vụ công an nhân dân; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí;

Dân quân thường trực;

Người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác;

Vợ hoặc chồng không hưởng lương từ ngân sách nhà nước được cử đi công tác nhiệm kỳ cùng thành viên cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài được hưởng chế độ sinh hoạt phí;

Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã có hưởng tiền lương;

Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố;

Đối tượng quy định tại điểm a khoản này làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất;

Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ;

Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương.