Giới thiệu về sản phẩm nghề khảm trai của xã Chuyên Mỹ, tổ chức tại Trung tâm Giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội số 50 phố Đào Duy Từ. Ảnh: Tuấn Sơn

Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) và 139 năm Ngày Quốc tế Lao động (1/5/1886 - 1/5/2025); hướng tới kỷ niệm 71 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2025) và 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2025), được sự đồng ý của Thường trực Quận ủy, HĐND - UBND quận Hoàn Kiếm, Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội phối hợp với các đơn vị, cá nhân, tổ chức chuỗi hoạt động văn hóa gồm nhiều hoạt động đa dạng: Trưng bày giới thiệu nghề khảm trai Chuyên Mỹ, tổ chức các buổi workshop trải nghiệm khảm trai tại Trung tâm Giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội 50 Đào Duy Từ; trưng bày nghề mây tre đan chủ đề “Made of Tre” và các tác phẩm sắp đặt nghệ thuật về phố nghề Hàng Bạc tại đình Kim Ngân 42 Hàng Bạc; Trưng bày giới thiệu và giao lưu văn hoá - du lịch giữa Hà Nội và Phú Yên với chủ đề Làng muối Tuyết Diêm tại Trung tâm Thông tin Di sản Phố cổ Hà Nội – 28 Hàng Buồm…

Trình diễn làm sản phẩm khảm trai của thợ thủ công xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, Hà Nội tại triển lãm. Ảnh: Tuấn Sơn

Theo Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long, đây là dịp để Hà Nội giới thiệu tinh hoa làng nghề truyền thống; thúc đẩy phát triển du lịch, quảng bá hình ảnh khu phố cổ Hà Nội nói riêng và Thủ đô Hà Nội nói chung. Các hoạt động trưng bày, giới thiệu và quảng bá các giá trị nghề truyền thống góp phần tăng cường hợp tác giao lưu giữa các địa phương, các tổ chức, cá nhân trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị nghề truyền thống - một giá trị đã làm nên di sản phố nghề của Thăng Long - Hà Nội.

Khu phố cổ Hà Nội hay còn gọi là “36 phố phường” luôn gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của Thăng Long - Hà Nội, nơi đã và đang chứa đựng một kho tàng giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đa dạng, hấp dẫn, góp phần làm nên dấu ấn kinh kỳ nghìn năm văn hiến.

Nhắc tới Thăng Long - Hà Nội không thể không kể đến những ngành nghề truyền thống. Đây là nơi nổi tiếng “Khéo tay hay nghề - đất lề Kẻ Chợ” với sự giao thoa về văn hóa, kinh tế giữa các vùng trong nước.

Nghề thủ công ở Hà Nội rất đa dạng, phong phú, như: Nghề giấy, nghề gốm, nghề kim hoàn, nghề chạm khắc gỗ, nghề dệt thủ công, nghề thêu, nghề khảm xà cừ…

Trong số đó, nghề khảm xà cừ đã có mặt tại khu phố cổ từ khá lâu. Nghề khảm ở Thăng Long do người xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên mang tới.

Người dân Chuyên Mỹ từ lâu đã nổi tiếng với đôi tay tài hoa, khéo léo, biến những mảnh trai, vỏ ốc bình thường thành những tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao. Nghề khảm trai nơi đây không chỉ phát triển mạnh mẽ ở Hà Nội mà còn lan rộng ra các tỉnh thành và vươn ra quốc tế.

Theo sử sách, nghề khảm trai xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, Hà Nội có từ thế kỷ XI. Đình làng Chuôn Ngọ thờ ông Trương Công Thành, một vị tướng dưới triều Lý, được suy tôn là ông tổ nghề, có công dạy nghề khảm trai cho dân làng. Xã Chuyên Mỹ có 7 làng, Chuôn Thượng, Chuồn Trung, Chuồn Hạ, Chuồn Ngọ, Đồng Vinh, Bối Khê, Mỹ Văn, thì cả 7 làng đều làm nghề khảm trai. Trong đó, Chuồn Ngọ là nơi có đình thờ ông tổ nghề, có lịch sử và bề dày làm nghề đặc sắc hơn cả. Những năm 1990 là thời kỳ hưng thịnh nhất của làng nghề: Có làng chuyên buôn bán, cung cấp vật liệu trai, ốc cho các xưởng, có làng chuyên làm tranh hoặc có làng chuyên đồ mộc gia đình (hoành phi, câu đối...). Nhiều nghệ nhân làm giàu cho bản thân và quê hương.

Các sản phẩm khảm trai của các làng nghề xã Chuyên Mỹ trưng bày tại tại Trung tâm Giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội số 50 phố Đào Duy Từ. Ảnh: Tuấn Sơn

Đại diện làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ, nghệ nhân Nguyễn Đắc Luyện chia sẻ: Trải qua gần 1.000 năm, có lúc thăng, lúc trầm, nhưng làng nghề khảm trai xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên vẫn đang từng ngày duy trì và phát triển nghề truyền thống của cha ông, tạo việc làm cho hàng ngàn lao động của các xã lân cận.