Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết 68, khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trao đổi với báo chí sáng 8/5, GS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Kinh tế tư nhân chiếm trên 80% lực lượng lao động và số lượng doanh nghiệp chiếm đại đa số.

GS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội. Ảnh: P.Thắng

“Khu vực kinh tế nhân có 1 ưu thế là sẵn sàng chấp nhận rủi ro, sẵn sàng tiếp cận những cái mới. Chính khu vực này, chúng ta đang trông đợi sẽ trở thành lực lượng tiên phong, đi đầu trong công cuộc ứng dụng những thành tựu mới của công nghệ.

Vì vậy, Nghị quyết 68 ra đời sẽ huy động hết các tiềm năng, lợi thế của kinh tế tư nhân để tạo ra sự vươn mình cho đất nước”, theo lời GS Hoàng Văn Cường.

Doanh nghiệp chấp hành tốt, thanh tra, kiểm tra là không cần thiết

+ Ông vừa nhắc đến ưu thế của doanh nghiệp tư nhân là họ sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Nghị quyết 68 đặt ra nhiệm vụ sửa đổi các quy định về pháp luật hình sự, dân sự để bảo đảm nguyên tắc khi xử lý các sai phạm, vụ việc về dân sự, kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại. Điều này có ý nghĩa như thế nào về tâm lý và hành động của doanh nghiệp, trong bối cảnh chúng ta nói nhiều đến chuyện “sợ, không dám làm?

-Sứ mệnh của các doanh nhân là làm ra tiền. Với sứ mệnh như thế, doanh nhân sẽ tìm mọi phương thức hành động để tạo ra lợi nhuận. Đương nhiên khi hành động sẽ luôn gặp phải những rủi ro, lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn. Rủi ro này, có thể về kinh tế, và cả pháp lý.

Khi doanh nhân vướng phải sai phạm, chúng ta phải nhìn động cơ của họ. Nếu họ hành động để tạo ra tiềm lực kinh tế thì chúng ta phải giải quyết những sai phạm của họ bằng công cụ kinh tế, tạo cơ hộ cho họ khắc phục.

Nghị quyết 68 đưa ra chủ trương phải ưu tiên dùng biện pháp kinh tế trước biện pháp hình sự là có cơ sở. Đây không phải là nương nhẹ cho khu vực tư nhân, bởi về nguyên tắc, những gì ở giữa ranh giới thì cần lựa chọn cách xử lý tốt hơn, có lợi hơn.

Bản chất là doanh nhân, doanh nghiệp tạo ra nguồn lực, việc làm cho xã hội. Nếu xử lý hình sự, họ sẽ không có cơ hội, điều kiện bù đắp thiệt hại về kinh tế. Trong khi, nếu ưu tiên biện pháp xử lý về dân sự, kinh tế, hành chính trước, sẽ có lợi nhiều hơn cho nền kinh tế và xã hội.

+ Trong xử lý vi phạm, Nghị quyết 68 yêu cầu phải bóc tách trách nhiệm của cá nhân và pháp nhân doanh nghiệp. Quan điểm của ông về vấn đề này thế nào?

-Pháp luật của chúng ta không đánh đồng trách nhiệm của cá nhân và pháp nhân doanh nghiệp. Xử lý cá nhân sai phạm, không có nghĩa bắt doanh nghiệp phải đóng cửa.

Nhưng thực tế có những yếu tố quan hệ với nhau, ví dụ quyết định của cá nhân những người quản trong doanh nghiệp sẽ ảnh hưởng tới hoạt động chung của doanh nghiệp, quyền của cá nhân đó ảnh hưởng tới doanh nghiệp. Nếu không xử lý kịp thời, không bóc tách trách nhiệm được sẽ dẫn tới xử lý cá nhân, đồng thời xử lý cả doanh nghiệp.

Nghị quyết 68 yêu cầu khi xử lý những quan hệ của cá nhân thì những quyền của họ, quan hệ của họ trong hoạt động của doanh nghiệp phải cần bóc tách, để không ảnh hưởng tới doanh nghiệp.

Ảnh hưởng nhiều hơn là tâm lý xã hội. Bởi khi xử lý người có trách nhiệm tại doanh nghiệp, thì dư luận thường nhìn nhận “doanh nghiệp có vấn đề, doanh nghiệp sẽ bị thanh tra, kiểm tra…”. Điều này tạo ra tình trạng khủng hoảng cho doanh nghiệp. Cho nên, cần phân định rõ: cái gì thuộc về xử lý sai phạm và cái gì thuộc về tâm lý.

Các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp 9. Ảnh: P.Thắng

+ Nghị quyết 68 cũng nhấn mạnh yêu cầu chỉ thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần với doanh nghiệp; miễn kiểm tra thực tế với các doanh nghiệp tuân thủ tốt quy định pháp luật. Theo ông, điều này sẽ có tác động như thế nào tới phát triển kinh tế tư nhân, vì thanh, kiểm tra lâu nay cũng là vấn đề khiến không ít doanh nghiệp đau đầu, áp lực?

-Về nguyên tắc, chỉ được thanh tra, kiểm tra mỗi năm không quá 1 lần với doanh nghiệp, và quy định này bình đẳng giữa doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, trừ trường hợp có bằng chứng rõ ràng về việc doanh nghiệp vi phạm.

Với cơ quan, doanh nghiệp chấp hành tốt, việc thanh tra, kiểm tra là không cần thiết vì mất thời gian của cơ quan quản lý, doanh nghiệp và có thể gây ra tâm lý tiêu cực. Thay vào đó, chúng ta nên quản lý rủi ro, tức là nơi nào thấy có rủi ro thì quản.

Hiện có nhiều công cụ để quản lý doanh nghiệp chứ không nhất thiết chỉ thanh tra, kiểm tra. Việc này sẽ tạo môi trường hoạt động tốt hơn cho doanh nghiệp thay vì làm tăng thêm các chi phí không cần thiết cho họ.

Doanh nghiệp không phải “xin” được làm gì

+ Nghị quyết 68 đề ra các mục tiêu cụ thể. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Bộ Chính trị yêu cầu phải rà soát, hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến kinh tế tư nhân. Chúng ta phải bắt đầu như thế nào, thưa ông?

-Nghị quyết 68 không chỉ đánh giá cao vị thế, vai trò của kinh tế tư nhân mà nêu rõ các mục tiêu cần phải đạt được như về quy mô các doanh nghiệp, số lượng doanh nghiệp phải đạt tầm cỡ quốc tế, mang tính toàn cầu.

Đồng thời, chỉ ra những giải pháp cần phải hành động, đặc biệt là vấn đề thể chế để tạo ra những đột phá.

Trên cơ sở định hướng của nghị quyết, rõ ràng bây giờ chúng ta phải hành động. Đầu tiên, chúng ta phải tạo ra khuôn khổ pháp lý để thể chế hóa những đường hướng, tư tưởng của Nghị quyết 68 thành khuôn khổ luật pháp.

Những điểm nào, chúng ta đưa vào các dự thảo luật đang sửa đổi tại kỳ họp 9 này thì cần thể chế ngay. Ngoài ra, Quốc hội cần phải có nghị quyết riêng về phát triển kinh tế tư nhân, để có khung pháp lý chung cho các cơ quan quản lý thực thi có cơ sở thực hiện, xây dựng nghị định, thông tư.

+ Nghị quyết 68 nêu rõ yêu cầu phải xóa bỏ tư duy xin - cho và cơ chế không quản được thì cấm; đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp bắt tay với nhau để tạo tiềm lực lớn hơn. Những điều này sẽ mang lại giá trị gì cho hoạt động của doanh nghiệp tư nhân, thưa ông?

-Hiện Nhà nước đang đứng ra quản lý, doanh nghiệp, doanh nhân phải đến xin phép được làm cái gì.

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ về xây dựngDự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển kinh tế tư nhân ngày 7/5. Ảnh: Nhật Bắc

Nghị quyết 68 đề ra chủ trương chuyển hướng đổi cơ chế quản lý của Nhà nước. Theo đó, Nhà nước phải kiến tạo, tạo ra những khuôn khổ pháp lý, những điều kiện để doanh nghiệp, doanh nhân được tự do hoạt động kinh doanh trong khuôn khổ đó mà không phải xin ai cả. Cơ quan quản lý Nhà nước có trách nhiệm phải đáp ứng các yêu cầu của doanh nghiệp.

Hiện chúng ta đang có những thay đổi đồng bộ hệ thống luật pháp, điển hình như Dự thảo Luật Cán bộ công chức, đã chuyển cơ chế quản lý. Theo đó, cán bộ công chức không phải ngồi làm việc theo vị trí được bố trí xếp hạng mà phải hoàn thành công việc, nếu không sẽ bị loại thải khỏi bộ máy, không còn chuyện “công chức suốt đời”.

Chúng ta phải xóa bỏ những gì thuộc về rào cản, về mặt hành chính để doanh nghiệp lớn lên, đồng thời hỗ trợ để doanh nghiệp có tiềm lực phát triển.

Một điểm nữa, chúng ta thường nói doanh nghiệp tư nhân tiềm lực nhỏ, nhưng nêu các doanh nghiệp biết bắt tay, liên kết với nhau sẽ tạo ra một sức mạnh rất lớn.

Điểm yếu của chúng ta là vừa qua, sự liên kết giữa các doanh nghiệp tư nhân chưa tốt, nhưng với nghị quyết lần này, ta có thể kỳ vọng thời gian tới sẽ hình thành các doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh như những con chim đầu đàn để lôi kéo, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp khác, tạo sức mạnh tổng thể cho phát triển kinh tế đất nước.

+ Chúng ta đặt mục tiêu tăng trưởng trên 8% năm 2025 và tăng trưởng 2 con số trong những năm tiếp theo - một mục tiêu đầy thách thức. Theo ông, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân với rất nhiều điểm đột phá, có ý nghĩa như thế nào?

-Các nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị ban hành thời gian gần đây đã tạo ra sự thay đổi, cách nhìn nhận căn bản về tư duy quản lý. Ví dụ, thay đổi quan điểm về lập pháp theo hướng không phải luật càng chi tiết càng tốt, mà không nên can thiệp, cầm tay chỉ việc, để những người thực hiện có “đất” sáng tạo, dám nghĩ, dám làm để doanh nghiệp sáng tạo, dám nghĩ dám làm.

Hay như trước kia ta coi nhẹ kinh tế tư nhân thì giờ phải khẳng định vị thế của họ. Rõ ràng, phải thay đổi quan điểm quản lý, từ đó mới có cơ sở tạo ra những thay đổi tiếp theo.

Kinh tế tư nhân chiếm trên 80% lực lượng lao động và số lượng doanh nghiệp cũng chiếm đại đa số. Điều đó chứng tỏ rằng đây là một tiềm năng rất lớn mà chúng ta cần phải khai thác, huy động để tạo ra sự phát triển.

Nghị quyết 68 khẳng định kinh tế tư nhân là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, tái cấu trúc nền kinh tế. Kinh tế tư nhân cũng sẽ trở thành lực lượng nòng cốt để tạo ra 1 nền kinh tế độc lập, tự chủ. Đây là những kỳ vọng rất lớn về kinh tế tư nhân.