(Thanh tra) - UBND Thành phố Hồ Chí Minh kiến nghị Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ giao các bộ, ngành tham mưu hoàn thiện cơ chế, chính sách để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đầu tư, đất đai, xây dựng, đấu thầu, nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Đây là một trong những kiến nghị quan trọng của UBND Thành phố Hồ Chí Minh sau khi thực hiện thanh tra chuyên đề về các dự án vướng mắc chậm tiến độ, tồn đọng, kéo dài, hiệu quả thấp, nguy cơ gây thất thoát, lãng phí trên địa bàn Thành phố, UBND Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, việc chậm trễ do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan.
Trước đó, khi thực hiện cuộc thanh tra chuyên đề theo Kế hoạch 1505 của Thanh tra Chính phủ, UBND Thành phố Hồ Chí Minh đã kiến nghị Thanh tra Chính phủ đề xuất không thanh tra đối với 34/94 công trình, dự án; giao Thanh tra Thành phố tiếp tục thanh tra đối với 60 công trình, dự án còn lại.
Qua thanh tra 60 công trình, dự án trong đó có 34 dự án sử dụng vốn ngân sách và 26 dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách đã phát hiện các hạn chế, thiếu sót.
Đối với 34 dự án sử dụng vốn ngân sách, có 12 dự án vướng mắc về thủ tục; 24 dự án vướng mắc về giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư.
Đối với 26 dự án vốn ngoài ngân sách, có 3 dự án vướng mắc về giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư; 24 dự án vướng mắc về thủ tục pháp lý, quy hoạch, chủ trương đầu tư; 1 dự án không còn hiệu quả, hết hạn, đã dừng triển khai...
Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh đã phát hiện, làm rõ những tồn tại, thiếu sót trong từng giai đoạn tổ chức thực hiện dự án. Qua thanh tra cũng đã chỉ ra nguyên nhân chủ quan và khách quan của các tồn tại, hạn chế; đồng thời, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền kịp thời có giải pháp tháo gỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, nhà đầu tư ổn định, phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh góp phần khơi thông, phát huy hiệu quả nguồn lực xã hội, thúc đẩy môi trường đầu tư, kinh doanh; góp phần phòng ngừa, hạn chế tình trạng vi phạm, thất thoát, lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội.
Cơ quan thanh tra cũng chỉ ra nhiều nguyên nhân khách quan của việc chậm trễ, tồn đọng.
Một là việc thực hiện thỏa thuận bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn nhiều khó khăn, vướng mắc do quy định của Luật Đất đai qua các thời kỳ. Cụ thể, theo Điều 73 Luật Đất đai năm 2013 (nay là Điều 127 Luật Đất đai năm 2024) quy định chủ đầu tư phải tự thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án, nhưng pháp luật chưa quy định cơ chế xử lý khi một số hộ dân không đồng ý hoặc đưa ra yêu cầu thỏa thuận cao hơn nhiều so với giá thị trường, dẫn đến tình trạng dự án bị chậm tiến độ, kéo dài.
Hai là, việc triển khai các dự án nhà ở, khu đô thị còn nhiều khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật về nhà ở, đầu tư, đất đai qua các thời kỳ liên quan chủ trương đầu tư, giao đất chưa đồng bộ dẫn đến còn một số dự án nhà ở thương mại, khu dân cư, dù đã có quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhưng không đủ điều kiện pháp lý để được phê duyệt nếu nhà đầu tư không sở hữu sẵn đất ở dẫn đến dự án bị kéo dài, gây lãng phí nguồn lực xã hội.
Có nguyên nhân từ phía hành lang pháp lý không đồng bộ
Từ thực tiễn công tác quản lý nhà nước về đất đai và tài sản cộng, UBND Thành phố Hồ Chí Minh nhận thấy, còn tình trạng cùng một loại đất nhưng chịu sự điều chỉnh của cả Luật Đất đai và Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, chưa phân định rõ ràng thẩm quyền giữa cơ quan quản lý đất đai và cơ quan quản lý tài sản công.
Ba là, việc xác định giá đất cụ thể hiện nay còn nhiều khó khăn, vướng mắc như: việc tổ chức đấu thầu lựa chọn đơn vị tư vấn xác định giá đất, không có đơn vị tham gia đấu thầu thực hiện xác định giá đất, việc áp dụng các phương pháp xác định giá đất... gây khó khăn trong quá trình thực hiện, làm ảnh hưởng đến công tác quản lý Nhà nước về giá đất và hoạt động của doanh nghiệp. Hiện nay, chưa có hướng dẫn cụ thể về thanh, quyết toán chi phí hợp lý, hợp lệ cho nhà đầu tư khi chấm dứt dự án của nhà đầu tư; về thẩm quyền xác nhận diện tích đất chuyên trồng lúa và xác định số tiền sử dụng đất phải nộp đối với diện tích sử dụng đất chuyên trồng lúa khi Nhà nước giao đất, cho thuê đất sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp.
Ngoài ra, thời điểm dịch bệnh Covid-19 từ ngày 1/4/2020 đến hết ngày 11/10/2021, tương đương 18,6 tháng và thời điểm sau dịch bệnh cần khoảng thời gian để phục hồi kinh tế.
Theo UBND Thành phố Hồ Chí Minh, nguyên nhân chủ quan là do công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, kiểm tra, giám sát của một số sở - ngành, chính quyền cấp huyện, xã chưa thực sự quyết liệt, chưa theo sát tiến độ từng giai đoạn, chưa có sự phân định rõ ràng về trách nhiệm theo dõi, kiểm tra, giám sát tiến độ thực hiện dự án. Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức còn hạn chế về năng lực chuyên môn, chưa thường xuyên cập nhật, nghiên cứu quy định pháp luật. Ý thức trách nhiệm của một số chủ đầu tư, Ban quản lý dự án, đơn vị tư vấn và nhà thầu chưa cao, còn tình trạng chưa tuân thủ đầy đủ trình tự, thủ tục theo quy định.
Bên cạnh đó, chủ đầu tư và các cơ quan liên quan chưa chủ động, quyết liệt trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; thiếu quỹ nền tái định cư nhưng chưa có giải pháp kịp thời; việc phối hợp giữa các cơ quan có liên quan trong quá trình thẩm định, điều chỉnh quy hoạch, giao đất, cho thuê đất, xác định giá đất và giải quyết thủ tục đầu tư chưa kịp thời, chưa đồng bộ. Một số chủ đầu tư chưa thực hiện nghiêm túc trách nhiệm, còn tình trạng chậm triển khai dự án, chưa chấp hành đầy đủ nghĩa vụ tài chính, pháp luật đất đai.
Chính sách bồi thường, hỗ trợ phê duyệt tại một số dự án chưa được người dân đồng tính. Trong quá trình triển khai công tác bồi thường quỹ đất tái định cư còn hạn chế, chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu.
Trên cơ sở kết quả thanh tra chuyên đề đối với 60 công trình, dự án khó khăn, vướng mắc trên địa bàn, UBND Thành phố Hồ Chí Minh kiến nghị Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ giao các bộ, ngành tham mưu hoàn thiện cơ chế, chính sách để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đầu tư, đất đai, xây dựng, đấu thầu, nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư, đồng thời xem xét, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung một số quy định pháp luật.
Cụ thể, xem xét nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai và các quy định có liên quan nhằm hoàn thiện cơ chế thỏa thuận bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thực hiện dự án; Xem xét, sửa đổi, bổ sung các quy định Nhà ở, Đất đai, Đầu tư, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công theo hướng thống nhất, đồng bộ; Xem xét hướng dẫn thời điểm xác định nghĩa vụ tài chính về nhà ở xã hội trong trường hợp nhà đầu tư được phép nộp bằng tiền; cho phép áp dụng phương pháp hệ số điều chỉnh giá đất đối với các dự án bất động sản còn tồn đọng, chưa xác định giá đất cụ thể; hướng dẫn về thanh, quyết toán chi phí hợp lý, hợp lệ cho nhà đầu tư khi chấm dứt dự án của nhà đầu tư; hướng dẫn về thẩm quyền về việc xác nhận diện tích đất chuyên trồng lúa và xác định số tiền sử dụng đất phải nộp đối với diện tích sử dụng đất chuyên trồng lúa khi Nhà nước giao đất, cho thuê đất sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp.
Đồng thời, UBND Thành phố Hồ Chí Minh cũng đề nghị xem xét luật hóa các quy định tại Kết luận số 77-KL/TW ngày 02/5/2024 của Bộ Chính trị và Kết luận số 182-KL/TW ngày 29/7/2025 của Bộ Chính trị.
