Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại hội nghị. Ảnh: HG

“Sản xuất cái xã hội cần chứ không phải cái mình có”

Phát biểu mở đầu, theo Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, thị trường trong nước với gần 100 triệu dân vô cùng quan trọng. Nhưng cần nhìn vào thị trường toàn cầu để tăng trưởng, phát triển bền vững.

“Chiếm lĩnh được thị trường cũng là con đường để nền kinh tế Việt Nam chúng ta cất cánh”, Thủ tướng nói và cho rằng, “có một số ngành hàng phát triển rất nhanh, nhưng có một số ngành hàng còn lúng túng, lúc trồi lúc sụt. Tất nhiên do thị trường thế giới nhưng cũng do cách tổ chức quản lý của chúng ta”.

Theo ông, trước khi sản xuất sản phẩm nào ở trong nước cần nghĩ đến việc tiêu thụ ở đâu.  “Anh sản xuất cái xã hội cần chứ không phải cái mình có”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Hiện nay, Việt Nam gần như hoàn tất việc mở cửa tiếp cận thị trường mới với 12 hiệp định tự do thương mại (FTA) đã ký kết và đang đàm phán, cũng như kết thúc đàm phán một số FTA. Đây là điều kiện cốt lõi để Việt Nam không phụ thuộc vào một vài bạn hàng, một vài ngành hàng, nâng cao tính tự chủ của nền kinh tế. 

"Nhiều lãnh đạo nước ta, kể cả các bộ trưởng, chủ tịch UBND các tỉnh, thậm chí lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước đều đi tiếp thị cho sản phẩm của Việt Nam, tìm thị trường mới", Thủ tướng nói.

Dù có những con số xuất khẩu ấn tượng, người đứng đầu Chính phủ lưu ý, vẫn còn những nút thắt cản trở con đường xuất khẩu Việt Nam. Nhất là vẫn còn “con sâu nọ, con sâu kia”, tiếng kêu của người dân, doanh nghiệp với thủ tục rườm rà, phức tạp còn rất nặng nề.

“Chúng ta phải nhận diện nút thắt này và gỡ bỏ”, Thủ tướng bày tỏ mong muốn lắng nghe những ý kiến tâm huyết, thẳng thắn, nói lên sự kìm chế không xuất khẩu được của một số ngành và những phải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm xuất khẩu.

70% xuất khẩu vẫn dựa vào doanh nghiệp FDI

Người đứng đầu Chính phủ đặt ra một loạt câu hỏi: Làm thế nào tăng được giá trị gia tăng xuất khẩu của Việt Nam? Sáng kiến gì để chỉ ra và loại bỏ những nút thắt lớn trong xuất khẩu? Làm sao để DN Việt Nam có thể nắm bắt được thông tin thị trường, quy định pháp luật ở nước ngoài, những cơ hội và rủi ro, những định hướng thị trường đối với sản xuất, xuất khẩu; tiếp tục phát triển thị trường, tạo cầu cho hàng hóa thế nào? Khâu nào là khâu yếu của Việt Nam trong xuất khẩu hiện nay?

Khó khăn trong xuất khẩu cũng được Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh nhận diện. Theo ông, mức tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng song tỷ trọng của nhóm hàng điện tử rất lớn, chiếm 33% tổng kim ngạch. Nếu không tính hai mặt hàng là điện thoại và máy vi tính, linh kiện điện tử, tăng trưởng xuất khẩu cả nước năm 2017 chỉ đạt 15,8%.

Cùng với đó, xuất khẩu vẫn dựa nhiều vào khối doanh nghiệp FDI, chiếm trên 70% xuất khẩu. “Do sản xuất và xuất khẩu của khối này phụ thuộc rất mạnh vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu nên mỗi khi có biến động xảy ra cho chuỗi cung ứng, xuất khẩu của Việt Nam được dự báo sẽ chịu tác động lớn”, ông Tuấn Anh cho hay.

Một hạn chế khác cần được khắc phục nữa là tình trạng một số mặt hàng thuộc nhóm nông sản, thuỷ sản còn phụ thuộc nhiều vào một vài thị trường chính. Cá biệt, có mặt hàng phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Đây là rủi ro rất lớn nếu những thị trường chiếm đa số này có biến động.

Thủ tục hành chính về cơ bản đã thông thoáng, minh bạch, thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, nhưng vẫn còn một số vấn đề, một số quy định chưa được hợp lý. Tại hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, chi phí của nền kinh tế còn cao, làm giảm tính cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu.

Phải giảm chi phí “gầm bàn”

Nhắc lại câu nói của Benjamin Franklin “hãy coi chừng các khoản chi phí nhỏ; một rò rỉ nhỏ cũng nhấn chìm tàu lớn”, Thủ tướng lưu ý, chi phí không chính thức hay chi phí “gầm bàn”… còn lớn, mà chi phí cao thì không thể cạnh tranh. Do đó, cần tập trung tháo gỡ khó khăn cho DN trong các vấn đề liên quan đến chính sách thuế, phí, lệ phí, hải quan, kiểm tra chuyên ngành, các vấn đề liên quan đến chi phí sản xuất kinh doanh.

Cùng với đó, cần liên tục phổ cập thông tin thị trường đến người sản xuất; phát huy lớn hơn nữa vai trò của các hiệp hội ngành nghề trong hỗ trợ xuất khẩu. Theo Thủ tướng, các hiệp hội cần “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, chứ “một cây làm chẳng nên non”, “cứ tách ra thì không thể làm được gì”.

Điều quan trọng nữa là phải quản lý tốt chất lượng sản phẩm. “Cơ bản sản phẩm của Việt Nam có chất lượng tốt thì mới xuất khẩu được như thế nhưng đâu đó, còn mấy con sâu làm rầu nồi canh”, Thủ tướng nêu rõ, “chất lượng cần làm bài bản, nghiêm túc. Nếu chúng ta không tăng cường quản lý chất lượng thì chúng ta sẽ mất uy tín”.

Người đứng đầu Chính phủ cũng cảnh báo tình hình quốc tế có những thay đổi lớn, cạnh tranh hơn, bảo hộ thương mại gia tăng, công nghệ thay đổi nhanh. Cho nên, phải thay đổi tư duy chiến lược, hành động mau lẹ hơn, có chiến lược toàn diện để thúc đẩy xuất khẩu, chứ không phải chắp vá trong phát triển.

Cần xâm nhập vào kênh phân phối của các tập đoàn bán lẻ. Các DN, sản phẩm Việt Nam phải đáp ứng tiêu chuẩn và có năng lực thực sự để tham gia kênh phân phối này. Với từng thị trường quan trọng phải có giải pháp thúc đẩy xuất khẩu riêng biệt. Thay đổi căn bản công tác xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường cho hàng hóa Việt Nam.

Thủ tướng cũng yêu cầu, các địa phương phải quan tâm chỉ đạo, từ kiểm tra, kiểm soát chất lượng đến địa điểm làm logistics, đất đai, xây dựng vùng nguyên liệu. 

Bộ Công Thương cần tiếp tục trả lời 5 câu hỏi mà Thủ tướng nêu ra.

“Tỉnh nào, bộ nào cũng có định hướng xuất khẩu với bước đi thích hợp”, Thủ tướng thông báo, sẽ ban hành chỉ thị về một số giải pháp phát triển sản xuất, thúc đẩy xuất khẩu.

Hương Giang