Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt. Ảnh: P.Thắng

Khoa học, công nghệ có rủi ro và độ trễ

Đại biểu Lê Thanh Vân (đoàn Cà Mau) đề nghị bộ trưởng cho biết, 5 năm qua, số đề tài nghiên cứu sử dụng ngân sách Nhà nước, có bao nhiêu đề tài được đưa vào ứng dụng, trong số đó có bao nhiêu đề tài mang lại hiệu quả thiết thực?

“Đâu là điểm kích nổ về chính sách để Việt Nam bứt phá về công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý Nhà nước, phát triển kinh tế và quốc phòng, an ninh của Tổ quốc?”, ông Vân hỏi.

Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho biết, hoạt động khoa học và công nghệ mang tính đặc thù, đi tìm những cái mới, có thể thành công, có thể thất bại. Cho nên, tính toán cụ thể bao nhiêu đề tài đã đưa vào ứng dụng là “điều rất khó xác định”. “Xin phép các vị đại biểu Quốc hội, tôi sẽ có thống kê chính xác hơn”, ông nói.

Theo ông, điều quan trọng là làm sao xác định được kết quả phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao năng lực đội ngũ nghiên cứu, đóng góp vào uy tín của các viện, trường đại học.

Kết quả nghiên cứu đã góp phần xếp hạng các trường đại học trong khu vực và quốc tế. Hiện, 9 trường đã được xếp hạng trong bản đồ khoa học trên thế giới. “Các đề tài nghiên cứu đều có rủi ro, độ trễ, không phải lúc nào cũng có kết quả và chuyển giao công nghệ, đưa vào ứng dụng ngay”, Tư lệnh ngành Khoa học và Công nghệ nói.

Những năm qua, bộ trưởng cho hay, Đảng, Nhà nước, Quốc hội rất quan tâm đến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, Quốc hội vẫn cân đối để bố trí cho ngành khoa học và công nghệ 0,64% GDP.

Đại biểu Lê Thanh Vân (đoàn Cà Mau). Ảnh: P. Thắng

Ở vị trí điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội nhắc, đại biểu Lê Thanh Vân còn hỏi “giải pháp để bứt phá về khoa học, công nghệ”.

Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nói, có nhiều giải pháp để bứt phá công nghệ. Trong đó, giải pháp quan trọng là đầu tư cho nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. “Đầu tư về kinh phí, nguồn lực, cũng như về cơ chế, chính sách để nhà khoa học có điều kiện và tâm thế sẵn sàng cống hiến cho khoa học”, ông Đạt nhấn mạnh và nói: “Tôi rất tin tưởng năng lực các nhà khoa học chúng ta”.

Thu hút nhân tài là “điều tôi rất trăn trở”

Giơ biển tranh luận, đại biểu Lê Thanh Vân ghi nhận bộ trưởng đã cầu thị và hứa sẽ thống kê những đề tài khoa học ứng dụng vào thực tiễn. Với chính sách để Việt Nam bứt phá về khoa học, công nghệ, ông Vân cho rằng, “chính là nhân tài”.

“Chỉ có nhân tài, nhất là nhân tài khoa học, công nghệ mới có thể làm thay đổi diện mạo công nghệ ở Việt Nam mà thôi”, theo đại biểu, thứ tự ưu tiên lựa chọn các chính sách để “kích nổ” trong công nghệ là: Nhân tài ở các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, blockchain, công nghệ thông tin, công nghệ vật liệu mới…

“Chúng tôi sẽ nghiên cứu sâu hơn vấn đề này”, bộ trưởng cảm ơn đại biểu gợi ý.

Ông Huỳnh Thành Đạt cho biết, trong đề án phát triển khoa học, công nghệ từ nay đến năm 2030, sẽ hết sức lưu ý về đội ngũ trí thức.

Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (đoàn Bình Định) giơ biển tranh luận. Ảnh: P.Thắng

Tham gia tranh luận, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (đoàn Bình Định) nói, "Việt Nam có mô hình trung tâm đổi mới, sáng tạo". Ông đề nghị bộ trưởng chia sẻ về việc quản lý mô hình này 4 năm qua (từ 2019), rút ra kinh nghiệm gì?

Nhân tài là một hướng để phát triển khoa học, công nghệ, nhưng việc thực hiện rất khó khăn. Bộ trưởng có phương án nào để chiêu mộ nhân tài về bộ làm việc? Ông Hiếu hỏi.

Bộ trưởng cho hay, Trung tâm Đổi mới sáng tạo được thành lập ở Hà Nội. Ở đây có nhiều mô hình, cách làm đáng để học tập, lan tỏa ra các trung tâm ở các địa phương khác.

Kinh nghiệm là cần có chính sách “rất đặc thù” như giảm thuế, kết nối với các quỹ đầu tư mạo hiểm hiệu quả; có chủ trương phát triển không gian làm việc chung cho nhà khoa học, nhà nghiên cứu và nhà đầu tư, theo ông Đạt.

Về thu hút nhân tài, ông Đạt chia sẻ: Đây là điều tôi rất trăn trở khi nhận công tác ở bộ, cũng như trước đây ở cơ sở giáo dục đại học.

“Có chủ trương, nhưng triển khai ở cơ sở cứ loay hoay, gặp rất nhiều khó khăn, vì liên quan đến nhiều quy định ở Luật Công chức, Luật Viên chức; các quy định về tài chính”, bộ trưởng nói.

Bộ trưởng hứa sẽ hết sức cố gắng để xây dựng đề án thu hút được những nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong nước và ngoài nước về làm việc. “Chúng tôi sẽ hết sức cố gắng, nhưng vấn đề này rất khó”, Tư lệnh ngành Khoa học và Công nghệ nói thêm.

“Khoa học là con đường ngắn nhất đi tới thịnh vượng”

Cho hay, rất tâm đắc với câu nói của Thủ tướng “khoa học là con đường ngắn nhất đi tới thịnh vượng”, ông Huỳnh Thành Đạt cho hay, bộ đang cố gắng động viên các nhà khoa học tích cực tham gia nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo.

“Tôi rất mong các cấp có thẩm quyền tin tưởng hơn nữa vào các nhà khoa học, giao trọng trách, nhiệm vụ, cơ chế, chính sách cho họ thỏa đáng để họ phát huy năng lực, cống hiến”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Ông cho biết thêm, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi Thông tư 27 về khoán chi, đơn giản thủ tục mua sắm, thanh toán mà các nhà khoa học, nhà quản lý hay phàn nàn là “hồ sơ thanh toán nhiều hơn hồ sơ khoa học”. Nếu thực hiện được khoán chi đúng nghĩa đến sản phẩm cuối cùng thì hồ sơ chỉ còn một nửa hoặc 1/3.