Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái. Ảnh: V.Bình

“Các ĐBQH đã thảo luận sôi nổi, tâm huyết, trách nhiệm nhiều ý kiến xác đáng về dự thảo luật do Chính phủ trình QH”, Tổng Thanh tra nói và xin tiếp thu ý kiến.

Kiểm soát chưa hiệu quả do chưa quản lý được dữ liệu kê khai

Ông cũng giải trình làm rõ vấn đề liên quan đến các quy định công khai, minh bạch tài sản, thu thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.

Theo Tổng Thanh tra, trong quá trình chuẩn bị dự án luật, Chính phủ đều thông qua lựa chọn phương án nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng về minh bạch, kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn. 

2 phương án đối tượng kê khai tài sản, thu nhập

- Phương án 1: Mở rộng phạm vi người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập đối với tất cả công chức khi được bổ nhiệm vào ngạch (bao gồm cả công chức xã, phường, thị trấn); viên chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý; cán bộ, công chức khi được bầu, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, cử giữ chức vụ trong cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp và các tổ chức khác được giao biên chế và sử dụng tài chính công, tài sản công.

- Phương án 2: Thu hẹp đối tượng kê khai tài sản, thu nhập, chỉ tập trung vào đối tượng có hệ số phụ cấp chức vụ cao (từ 0,7 trở lên ở cấp Trung ương và 0,9 trở lên ở cấp địa phương) và một số đối tượng có hệ số phụ cấp chức vụ dưới 0,7 là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong một số lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao do Chính phủ quy định.

Nghị quyết Trung ương 3 khóa X (năm 2006) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí nêu rõ, “tiến tới tất cả đảng viên là cán bộ, công chức đều phải kê khai tài sản”.

Tiếp đó, Kết luận số 21 (Hội nghị Trung ương 5 khóa XI năm 2012) khẳng định, “từng bước mở rộng diện kê khai và phạm vi công khai kết quả kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức”.

“Như vậy, Trung ương Đảng đã 2 lần chỉ đạo về việc tiến tới, từng bước mở rộng diện kê khai và phạm vi công khai kết quả kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức”, ông Lê Minh Khái nói.

Cũng theo Tổng Thanh tra, kết quả tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tham nhũng cho thấy, nguyên nhân dẫn đến việc kiểm soát chưa có hiệu quả không phải vì diện kê khai rộng mà do chưa quản lý được dữ liệu kê khai, chưa kiểm soát được biến động và xác minh được tài sản, thu nhập.

“Việc quy định các cơ quan, tổ chức kiểm soát tài sản, thu nhập là cần thiết nhằm hình thành, quản lý hệ thống cơ sở dữ liệu về tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn”, Tổng Thanh tra nhấn mạnh.

Ông cũng cho rằng, cần giao cho các cơ quan, tổ chức này chức năng, nhiệm vụ cụ thể để góp phần nâng cao hiệu quả phát hiện, xử lý tham nhũng thông qua kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức; bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và bảo đảm tính khả thi.

Cần phòng, chống tham nhũng khu vực ngoài Nhà nước

Về việc mở rộng đối tượng áp dụng Luật Phòng, chống tham nhũng sang khu vực ngoài nhà nước, theo Tổng Thanh tra, việc mở rộng này đã bám sát chủ trương của Đảng.

Kết luận số 10-KL/TW đưa ra nhóm giải pháp thứ 8 là “từng bước mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng ra khu vực ngoài Nhà nước”.

Phương án này còn xuất phát từ đòi hỏi của chính các tổ chức, doanh nghiệp để xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, liêm chính; từ chủ sở hữu, các thành viên, những người tham gia đóng góp cho hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp nhằm đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của họ.

Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng mà Việt Nam là thành viên cũng có quy định về áp dụng các biện pháp phòng, chống tham nhũng đối với tổ chức, doanh nghiệp trong khu vực ngoài Nhà nước.

Để từng bước mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng, thì trước mắt cần lựa chọn những tổ chức, doanh nghiệp mà trong mô hình quản trị có nguy cơ cao làm phát sinh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn và hành vi đó gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội, cá nhân, tổ chức có liên quan.

Trên cơ sở đó, bắt buộc các chủ thể này phải thực hiện một số biện pháp phòng, chống tham nhũng theo Luật Phòng, chống tham nhũng.

Dự thảo luật quy định, áp dụng đối với tổ chức xã hội, công ty đại chúng, tổ chức tín dụng và quỹ đầu tư, tập trung vào việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát tài sản, thu nhập của người giữ vị trí lãnh đạo, quản lý.

“Qua rà soát cho thấy, các đạo luật chuyên ngành (như Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán, Luật Các tổ chức tín dụng…) ở một mức độ nhất định đã có quy định nhằm phòng ngừa các hành vi vi phạm trong quan lý, điều hành, nhưng chưa rõ ràng và đầy đủ. Vì vậy, cần đưa ra quy định về việc áp dụng Luật Phòng, chống tham nhũng đối với nhóm chủ thể này”, Tổng Thanh tra nhấn mạnh.

Tuy nhiên, những nội dung trên, còn nhiều ý kiến ĐBQH khác nhau.

“Tiếp thu ý kiến của các vị ĐBQH, cơ quan soạn thảo sẽ phối hợp với cơ quan chủ trì thẩm tra tiếp tục nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng để hoàn thiện dự thảo luật báo cáo Chính phủ, Ủy ban Thường vụ QH trong các kỳ họp tới”, Tổng Thanh tra cho hay.

Ai phải kê khai tài sản, thu nhập: Nhiều ý kiến trái chiều

Thảo luận tại hội trường, ĐB Lưu Bình Nhưỡng bày tỏ quan điểm, không tán thành mở rộng đối tượng kê khai tài sản, thu nhập. “Nên bố trí kê khai tài sản từ những người bắt đầu vào ngạch công chức và kiểm soát từ đó trở đi”, ông Nhưỡng nói.

Còn theo ĐB Bùi Quốc Phòng (Thái Bình), các đối tượng kê khai theo quy định hiện hành còn hình thức. Cơ quan có thẩm quyền quản lý cán bộ công chức, viên chức cũng không thực hiện được các biện pháp kiểm tra tính trung thực của các bản kê khai.

“Việc mở rộng thêm như dự thảo luật sẽ khó khả thi”, ông Phòng cho rằng, đối tượng kê khai quy định như phương án 2 là phù hợp. Nhưng cần có đánh giá tác động cụ thể.

Trong khi đó, ĐB Nguyễn Thị Phúc (Bình Định) lại không đồng ý với cả hai phương án. “Chúng ta không nên mở rộng đối tượng kê khai làm đại trà, tràn lan, nhưng cũng không nên thu hẹp đối tượng vì không kiểm soát được”.

Theo ĐB, dự thảo luật nên quy định đối tượng kê khai theo hướng, đối với lĩnh vực ít xảy ra các vụ việc tham nhũng thì quy định kê khai đến những người có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,7 trở lên, tức là từ cấp phó các cơ quan cấp tỉnh trở lên. Nhưng đối với lĩnh vực có nguy cơ xảy ra tham nhũng cao thì đối tượng phải kê khai là những người có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,2 trở lên, tức là từ cấp phó phòng cấp huyện và phó chủ tịch UBND cấp xã trở lên và giao Chính phủ quy định chi tiết điều này.

Thảo Nguyên