Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thuỷ

Sáng 21/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi).

Nhiều vụ án tham nhũng không còn tài sản để thi hành án

Cho ý kiến, theo Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thuỷ (ĐBQH đoàn Bắc Kạn), thời gian qua, dưới sự chỉ đạo trực tiếp, sát sao của Tổng Bí thư, công tác đấu tranh chống tham nhũng thu được nhiều kết quả quan trọng, tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội, tăng cường niềm tin của người dân cả nước. Nhưng, công tác thu hồi tài sản tham nhũng tiếp tục gặp khó khăn.

Bà Thủy đưa ra con số chứng minh, 10 năm số thiệt hại tham nhũng gây ra hơn 59.750 tỷ đồng và 400ha đất, nhưng thu hồi được chỉ có 4.676 tỷ đồng và 216ha đất, tương đương khoảng 10%. Nguyên nhân có nhiều, trong đó có nguyên nhân do pháp luật chưa có cơ chế để xử lý sớm tài sản tham nhũng.

“Pháp luật hiện hành chưa có cơ chế xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp”, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp phân tích, một số trường hợp kê khai không đúng vừa qua chỉ có thể áp kỷ luật như khiển trách, cảnh cáo, thậm chí cách chức.

"Không thể đụng được vào khối tài sản không giải trình được nguồn gốc của họ. Muốn tịch thu khối tài sản này thì phải qua một vụ án hình sự, từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử. Đến khi đó sẽ rất khó khăn, nhiều vụ án không còn tài sản để thi hành án”, bà Thủy nhấn mạnh.

Theo ĐBQH đoàn Bắc Kạn, một trong những kỳ vọng của cử tri khi sửa luật lần này là giải quyết được vấn đề nêu trên, nhưng dự thảo vẫn chỉ xử lý người kê khai không đúng.

Còn khối tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp, dự thảo vẫn tiếp tục để ngỏ, không có cơ chế xử lý. 

Lý do được đưa ra là để phù hợp với nguyên tắc của tố tụng hình sự, trách nhiệm chứng minh thuộc về nhà nước. Tức muốn tịch thu khối tài sản đó, cơ quan Nhà nước phải chứng minh chứ không phải người có tài sản có trách nhiệm giải trình.

Còn tham nhũng, còn rút tiền ngân sách, tiêu xài lãng phí

Nhưng bà Thủy cho rằng, cần phải có quan điểm khác.

“Tham nhũng là tội phạm đặc biệt, xảy ra lâu rồi mới phát hiện, độ ẩn của tội phạm rất cao. Nếu không có tố tụng đặc biệt vượt lên khuôn khổ pháp lý thông thường thì không xử lý được”, nữ ĐB nói, khác với tội giết người, cướp của… hành vi tham nhũng thường diễn biến trong thời gian dài, còn có cơ hội tham nhũng còn rút tiền của ngân sách, sau khi tham nhũng thì tiêu xài lãng phí.

Thực tế, nhiều quốc gia có mô hình phòng, chống tham nhũng hiệu quả cũng không hy vọng thu hồi được 100% tài sản tham nhũng. Vì vậy, nhiều được đã đặt ra trách nhiệm giải trình và chế tài áp dụng khi không giải trình được để tăng khả năng thu hồi tài sản.

Bà Thuỷ cho biết đã tập hợp được hơn 40 quốc gia quy định xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp, họ có những điểm giống Việt Nam như sử dụng tiền mặt còn phổ biến, hệ thống kiểm soát thu nhập trong xã hội chưa tốt.

“Trung Quốc không có Luật Phòng, chống tham nhũng riêng, nhưng trong Bộ luật Hình sự có quy định về giải trình nguồn gốc tài sản và không giải trình được thì phần tài sản đó bị coi là bất hợp pháp và bị tịch thu, ngoài ra còn có thể phạt tù đến 5 năm”, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp đưa ra dẫn chứng.

Cũng theo bà Thủy, việc Trung Quốc quy định như trên là đặt mục tiêu “bằng mọi giá người có hành vi tham nhũng phải trả lại tất cả những gì mà họ đã chiếm đoạt của Nhà nước, của nhân dân”. Việc thu hồi của rất triệt để, thu cả đồng hồ, bút đắt tiền, thu theo giá trị thực tế của tài sản.

Hay Singapore còn có luật riêng về thu hồi tài sản tham nhũng với căn cứ, điều kiện, trình tự, thẩm quyền rõ ràng.

“Thu hồi tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp dẫu là vấn đề mới và khó với Việt Nam, nhưng rõ ràng đây là sự chờ đợi của người dân. Các nước đã và đang trải qua khó khăn như chúng ta trong cuộc chiến chống tham nhũng cũng tự tìm ra cho mình cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng và đang phát huy hiệu quả trên thực tế”, bà Thủy nhấn mạnh

Từ thực tế và kinh nghiệm quốc tế, nữ ĐBQH đoàn Bắc Kạn đề nghị, tiếp thu đưa vấn đề này ra thảo luận thấu đáo trên nhiều khía cạnh; đồng thời nhất trí thảo luận dự án này trong 3 kỳ họp.

Thảo Nguyên