(Thanh tra) - Lo ngại khiếu kiện kéo dài, đại biểu Quốc hội đề nghị Nhà nước thu hồi đất khi dự án đã thỏa thuận được 80-85% diện tích thay vì 75% như đề xuất.
Quốc hội thảo luận ở hội trường dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, chiều 1/12.
Cơ chế thu hồi đất khi dự án đã thỏa thuận trên 75% diện tích và trên 75% số lượng người sử dụng đất đồng thuận được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm góp ý.
Nguy cơ khiếu kiện kéo dài nếu quy định thu hồi đất chưa chặt
Đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) nhận định quy định trên là “điểm mở quan trọng”, nhưng cũng nhạy cảm nhất, tác động trực tiếp đến quyền tài sản của công dân được Hiến pháp bảo hộ.
“Nếu quy định chưa chặt, nguy cơ khiếu kiện kéo dài, mất đồng thuận, thậm chí tạo điểm nóng xã hội là hoàn toàn có thể xảy ra”, ông Đồng nói.
Vì vậy, đại biểu đoàn Quảng Trị đề nghị Quốc hội nâng tỷ lệ này lên 80 - 85% để tăng độ an toàn pháp lý và sức thuyết phục xã hội, hoặc chỉ áp dụng với các dự án trọng điểm quốc gia, dự án hạ tầng chiến lược, dự án đã bồi thường kéo dài nhiều năm không xong, chứ không áp dụng đại trà.
Đặc biệt, theo đại biểu Đồng, điều quan trọng không ở tỷ lệ, mà ở cơ chế xác định giá bồi thường, cơ chế đối thoại, tái định cư và giám sát độc lập.
Từ đó, ông đề nghị luật hóa rõ yêu cầu phải có hội đồng thương lượng độc lập, mời tổ chức định giá đất uy tín, công khai minh bạch toàn bộ hồ sơ, để người dân thấy chính sách không phải ép buộc mà cùng thỏa thuận trên nền công bằng.
“Một chính sách đất đai sẽ chỉ có giá trị khi người dân thấy mình được tôn trọng, quyền lợi của họ được bảo đảm trước khi Nhà nước thu lại đất cho mục tiêu phát triển”, đại biểu Hà Sỹ Đồng nhận định.
Vấn đề khác, theo đại biểu Đồng, cần được Quốc hội thảo luận sâu là điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế, xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Ông đề nghị làm rõ hơn thế nào là lợi ích quốc gia, công cộng ở tầm quốc gia, tầm vùng hay tầm địa phương; thế nào là cấp thiết để áp dụng thủ tục rút gọn; và phải gắn yêu cầu hoàn thành tái định cư trước khi thu hồi, bảo đảm người dân có nơi ở mới, có sinh kế và khả năng bắt đầu lại cuộc sống.
“Luật Đất đai và nghị quyết chỉ thực sự đi vào đời sống khi người dân không bị mất đất và rơi vào khó khăn, mà được hỗ trợ để sống tốt hơn”, đại biểu Đồng nói và nhấn mạnh, đây mới là mục tiêu cuối cùng của chính sách.
Đề xuất nhà đầu tư trả tiền chênh lệch cho người có đất bị thu hồi
Về giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi phần đất còn lại, trong báo cáo giải trình ý kiến đại biểu thảo luận tại tổ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu hai phương án.
Phương án 1, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được thực hiện như các trường hợp Nhà nước thu hồi đất quy định tại Luật Đất đai 2024.
Phương án 2, thực hiện như phương án 1 nhưng nếu tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ được nhận trên một đơn vị diện tích thấp hơn trung bình của giá đất đã thỏa thuận trước đó, người có đất thu hồi được nhận thêm khoản tiền chênh lệch.
Nhà đầu tư phải trả số tiền chênh lệch này cho người có đất bị thu hồi và được tính vào chi phí đầu tư của dự án.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) đề xuất lựa chọn phương án 2. Theo bà Nga, phương án 1 tuy có ưu điểm là đơn giản về thủ tục và giảm bớt chi phí cho nhà đầu tư, nhưng lại tạo ra sự chênh lệch lớn giữa các hộ dân trong cùng một khu vực đất thu hồi, dễ phát sinh khiếu kiện.
Còn phương án 2, bà Nga cho rằng, có sự hài hòa hơn giữa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư.
“Phương án này đảm bảo sự công bằng, bảo đảm người dân thuộc phần diện tích còn lại được hưởng mức bồi thường không thấp hơn mặt bằng giá trung bình đã thỏa thuận với các hộ dân trước đó. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng của người bị thu hồi đất mà còn giảm thiểu nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện”, bà Nga nói.
Cũng tán thành phương án 2, nhưng đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy (đoàn Gia Lai) đề nghị ban soạn thảo cần làm rõ căn cứ vì sao xác định là 75%, và làm rõ quy định này áp dụng cho dự án nào.
“Tỷ lệ 25% hộ dân không đồng thuận là tỷ lệ tiềm ẩn những vấn đề gây bất ổn về xã hội, an ninh trật tự tại địa phương, khiếu nại, khiếu kiện hành chính”, bà Thủy cảnh báo.
Nhà nước thu hồi khi dự án đã thỏa thuận 75% diện tích là “đặc biệt”
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, để thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của đất nước trong tình hình mới, với mục tiêu tăng trưởng 2 con số, đòi hỏi phải bổ sung một số trường hợp thu hồi đất.
Với trường hợp thu hồi đất khi dự án đã thỏa thuận trên 75% diện tích và trên 75% số lượng người sử dụng đất đồng thuận, theo Bộ trưởng Thắng, cơ quan soạn thảo xác định đây là trường hợp thu hồi đất “đặc biệt” cần phải được cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng, thận trọng trên các khía cạnh kinh tế, xã hội, an ninh trật tự, an toàn xã hội và bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của người dân.
Vì vậy, dự thảo nghị quyết đã giao cho HĐND cấp tỉnh - cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân xem xét quyết định thông qua việc có hay không thu hồi phần diện tích đất còn lại khi nhà đầu tư đã thỏa thuận được trên 75% diện tích và trên 75% số lượng người sử dụng đất.
Dự thảo nghị quyết cũng đưa ra hai phương án giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi phần đất còn lại. Nhắc lại 2 phương án này, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định, sẽ phối hợp với cơ quan thẩm tra nghiên cứu để lựa chọn phương án, báo cáo Quốc hội.
Về ý kiến đại biểu đề nghị cân nhắc quy định cho phép thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Bộ trưởng Trần Đức Thắng giải thích, cơ chế này chỉ áp dụng cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp theo pháp luật đầu tư công và các dự án nhận được sự đồng thuận của đa số người dân đối với việc thực hiện dự án.
“Chính phủ sẽ quy định chi tiết trình tự, thủ tục, đảm bảo thực hiện rất dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch quyền và lợi ích hợp pháp của người có đất bị thu hồi”, theo lời Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
