Đại biểu Quốc hội Trần Văn Khải góp ý về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát ở Hà Nội. Ảnh: P.Thắng

Sáng 26/3, Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5 cho ý kiến về Dự thảo Luật Thủ đô sửa đổi. Theo chương trình, dự án luật này sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp 7, tháng 5 tới đây.

Một trong những vấn đề lớn của Dự thảo Luật Thủ đô sửa đổi, xin ý kiến đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách là cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Điều 25).

Đề xuất HĐND TP Hà Nội được quyết miễn trừ áp dụng quy định luật

Theo dự thảo luật, thử nghiệm có kiểm soát là việc thử nghiệm công nghệ, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới có tính đổi mới sáng tạo trong điều kiện thực tế với phạm vi được giới hạn dưới sự kiểm soát đặc biệt của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Lĩnh vực công nghệ, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới được đề xuất thử nghiệm phải có khả năng mang lại giá trị và hiệu quả cao về kinh tế - xã hội mà pháp luật chưa có quy định, chưa cho phép thực hiện hoặc quy định hiện hành của pháp luật không còn phù hợp.

Việc này nhằm khuyến khích hoạt động đổi mới sáng tạo và làm cơ sở để cơ quan Nhà nước xem xét, đánh giá các rủi ro có thể phát sinh trước khi quyết định đưa vào ứng dụng chính thức.

Thử nghiệm có kiểm soát có thể bị giới hạn về không gian địa lý triển khai thực hiện; quy mô thử nghiệm; đối tượng được tham gia sử dụng công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, tham gia mô hình kinh doanh được thử nghiệm (gọi là người dùng); số lượng người dùng hoặc các giới hạn cần thiết khác.

Toàn cảnh Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5. Ảnh: P.Thắng

Thời hạn thực hiện thử nghiệm có kiểm soát tối đa là 3 năm và có thể được gia hạn 1 lần không quá 3 năm.

UBND TP Hà Nội dự kiến được cho phép thử nghiệm có kiểm soát dưới hình thức cấp phép có thời hạn đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mà pháp luật chưa có quy định, chưa cho phép thực hiện hoặc cấp phép có thời hạn.

Cùng với đó, được cho phép quyết định miễn trừ áp dụng một số quy định của pháp luật trong phạm vi giới hạn thử nghiệm đã có quy định của pháp luật nhưng không đủ cụ thể hoặc không còn phù hợp trong phạm vi giới hạn được xác định phù hợp với đánh giá về mức độ rủi ro và khả năng kiểm soát của UBND TP.

HĐND TP Hà Nội có quyền quyết định cho miễn trừ áp dụng một số quy định của luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, thông tư của bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi giới hạn thử nghiệm phù hợp với yêu cầu, mục đích thử nghiệm, theo dự thảo luật.

Đáng chú ý, dự thảo luật quy định, tổ chức, doanh nghiệp thử nghiệm được miễn trách nhiệm pháp lý khi đã thực hiện đầy đủ nội dung quy định trong quy chế thử nghiệm có kiểm soát và hướng dẫn của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Quy định miễn trừ này không áp dụng với trường hợp trong quá trình thử nghiệm đã biết hoặc buộc phải biết về nguy cơ rủi ro nhưng không kịp thời thông tin, báo cáo cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và không tiến hành các biện pháp phù hợp để ngăn ngừa, hạn chế mức độ thiệt hại có thể xảy ra.

Cơ chế kiểm soát “quá chặt”, doanh nghiệp sẽ không dám thử nghiệm

Với quy định của dự thảo, cơ quan thẩm tra là Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, phù hợp với yêu cầu tại Nghị quyết số 52 năm 2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

“Do cơ chế thử nghiệm có kiểm soát là mô hình mới, chưa có thực tiễn kiểm nghiệm. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị các cơ quan tiếp tục nghiên cứu, lấy ý kiến các bộ, ngành để hoàn thiện quy định này”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nói.

Nêu ý kiến, đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nghĩa đánh giá cao quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, nhưng ông đề nghị “tiếp cận theo hướng thận trọng”, để bảo đảm kiểm soát tốt.

Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nghĩa. Ảnh: P.Thắng

“Luật nên giới hạn cụ thể một số lĩnh vực được phép thử nghiệm có kiểm soát mà không nên giao UBND TP quyết định”, ông Nghĩa góp ý và cho hay, theo kinh nghiệm quốc tế, các lĩnh vực được áp dụng cơ chế thử nghiệm sẽ do thị trường quyết định nhưng thường là: Tài chính, ngân hàng; giáo dục; y tế.

Ông Nghĩa còn băn khoăn khi dự thảo luật chủ yếu tập trung quy định đầu vào của cơ chế thử nghiệm mà chưa có quy định đầu ra như việc rút khỏi cơ chế thử nghiệm? Hậu quả pháp lý khi kết thúc cơ chế thử nghiệm?

Từ đó, đại biểu Nghĩa đề nghị xem xét bổ sung các quy định này trong dự thảo luật.

Chung mối quan tâm, đại biểu Trần Văn Khải, Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường nói, dự thảo luật quy định về thử nghiệm có kiểm soát không rõ giới hạn.

“Có những lĩnh vực áp dụng liên quan tới quyền lợi ích của công dân hay quyền con người, quyền bí mật đời tư... thuộc phạm vi Hiến pháp quy định sẽ xử lý như thế nào?”, ông Khải nhận định, quy định có “chỗ còn mập mờ, dễ xung đột pháp luật trong những trường hợp cụ thể”.

Với quyền của HĐND TP Hà Nội, theo ông Khải, cần quy định điều kiện cụ thể, lĩnh vực cụ thể được thực hiện. Việc này để tránh áp dụng tuỳ tiện, hay tạo ra cách hiểu, cách áp dụng pháp luật thiếu thống nhất mà nhiều lĩnh vực chỉ do Quốc hội quyết định bằng một đạo luật.

“Cần sửa quy định Điều 25 phù hợp với yêu cầu và thực tế áp dụng ở Việt Nam theo hướng quy định cơ chế, phạm vi, điều kiện, giới hạn trong từng lĩnh vực phù hợp với điều kiện đặc thù. Không nên quy định chung để có thể áp dụng tràn lan dễ sơ hở”, ông Khải nêu.

Đại biểu Trịnh Xuân An, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng An ninh thì nhận định phạm vi quy định như dự thảo luật còn tương đối rộng.

Ông góp ý có thể xây dựng danh mục thử nghiệm trong các lĩnh vực gắn trực tiếp với phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô và xu hướng chung, như lĩnh vực tài chính, chuyển đổi số, AI…

Hơn nữa, theo ông An, thử nghiệm thường gắn với rủi ro, mà gắn với rủi ro cần loại trừ một số trách nhiệm nên cần rà soát quy định loại trừ một số trách nhiệm liên quan vấn đề này.

“Phần cơ chế kiểm soát đang quy định quá chặt và có lẽ sẽ khiến ít doanh nghiệp, cá nhân nào dám thử nghiệm”, ông Trịnh Xuân An nhận định.