(Thanh tra) - Nhiều doanh nghiệp gỗ Việt Nam đang nỗ lực điều chỉnh chiến lược sản xuất, mở rộng thị trường và củng cố chuỗi cung ứng nhằm giữ vững thị phần xuất khẩu trước nỗi lo áp thuế từ Mỹ.
Hiện cả nước có khoảng 6.000 doanh nghiệp sản xuất, chế biến gỗ, nhưng mới chỉ 810 doanh nghiệp đạt chứng nhận chuỗi hành trình sản phẩm, đủ điều kiện truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp, tiêu chuẩn bắt buộc khi xuất khẩu vào các thị trường lớn như Mỹ, EU.
Trước thông tin thị trường Mỹ có thể áp dụng mức thuế đối ứng cao đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, đặc biệt là các sản phẩm gỗ, ngành gỗ đang khẩn trương tìm kiếm các giải pháp thích ứng, từ đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đến nâng cấp quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực và duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu.
Tăng trưởng đi kèm bất ổn thương mại
Mỹ nhiều năm liền là thị trường xuất khẩu lớn nhất của gỗ Việt Nam, chiếm gần 50% tổng kim ngạch ngành. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ sang Mỹ đạt khoảng 9 tỷ USD, trong khi Việt Nam cũng nhập khẩu từ Mỹ hơn 303.000 m³ gỗ tròn và 429.000 m³ gỗ xẻ, với tổng giá trị trên 300 triệu USD.
6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gỗ tiếp tục ghi nhận tăng trưởng khả quan: 4 tháng đầu năm đạt hơn 5,38 tỷ USD, tăng 9,7% so với cùng kỳ; đến giữa tháng 5, con số này đã gần 6 tỷ USD, tăng 8,2%. Tuy nhiên, đằng sau đà tăng trưởng là nỗi lo ngày càng lớn về bất ổn thương mại, đặc biệt từ Mỹ.
Hiện Mỹ đang điều tra mặt hàng gỗ của Việt Nam theo Điều 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại, với nguy cơ áp thuế đối ứng lên tới 46%. Đáng chú ý, ngày 22/5, Liên minh Công bằng thương mại về gỗ dán cứng của Mỹ đã đệ đơn kiện các doanh nghiệp Việt Nam, Trung Quốc, Indonesia, cáo buộc nhận trợ cấp không công bằng và bán phá giá.
Theo đơn kiện, Việt Nam có thể bị áp thuế sơ bộ lên đến 133,72%, trong khi Trung Quốc là 474,2% và Indonesia 202,8%. Nếu quá trình điều tra giữ nguyên tiến độ, các mức thuế trừng phạt này có thể áp dụng ngay từ quý IV/2025, tác động trực tiếp đến ngành xuất khẩu gỗ Việt Nam.
Không chỉ gỗ dán, các nhóm sản phẩm chủ lực như đồ nội thất, ngoại thất, ván ép, ván ghép thanh cũng đang nằm trong diện có nguy cơ bị điều tra bổ sung. Trước đó, ngày 1/3, Tổng thống Mỹ đã yêu cầu điều tra khả năng áp thuế 25% đối với gỗ tròn, gỗ xẻ và các sản phẩm từ rừng nhập khẩu.
Thực tế, những bất ổn trên đã tác động không nhỏ đến hoạt động kinh doanh doanh nghiệp. Dữ liệu kinh doanh quý I/2025 cho thấy, tổng doanh thu của 13 doanh nghiệp gỗ niêm yết đạt 4.023 tỷ đồng, tăng 8%, nhưng lãi ròng chỉ còn 252,5 tỷ đồng, giảm 18%. Biên lãi gộp tăng nhẹ lên gần 21%, song chi phí thuế quan và sản xuất tăng cao, khiến lợi nhuận thực tế sụt giảm.
Theo báo cáo phân tích của FPT Securities, từ quý III/2025, kết quả kinh doanh ngành gỗ sẽ phân hóa mạnh, khi đơn hàng gia công giảm biên lợi nhuận do khách hàng phải gánh thêm chi phí thuế.
Ngành gỗ chủ động ứng phó rủi ro thương mại
Trước áp lực thuế quan từ Mỹ, các doanh nghiệp gỗ Việt Nam đang nỗ lực chủ động thích ứng để duy trì thị phần xuất khẩu và đảm bảo chuỗi cung ứng không bị gián đoạn.
Theo ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), hiện nay, doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ chủ yếu là đồ nội thất, đồ gỗ tinh chế và ván công nghiệp. Dù chưa nằm trong diện bị áp thuế cao, nhưng các mặt hàng này cũng đối mặt nguy cơ điều tra bổ sung trong tương lai gần.
Để giảm thiểu rủi ro, VIFOREST cùng các hiệp hội địa phương đã chủ động làm việc với đối tác Mỹ, cam kết tăng cường nhập khẩu gỗ nguyên liệu hợp pháp, đồng thời hoàn thiện chuỗi sản xuất, đáp ứng tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe của thị trường này.
Bộ Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp gỗ chủ động xây dựng kịch bản ứng phó thuế quan, thường xuyên phối hợp với Thương vụ Việt Nam tại Mỹ để nắm bắt, cảnh báo sớm các động thái chính sách mới. Một giải pháp quan trọng là tái cơ cấu sản phẩm theo hướng tinh chế, giảm tỷ trọng hàng gia công, thô sơ, vốn có biên lợi nhuận thấp và dễ chịu rủi ro thuế.
Ông Trần Quốc Mạnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu Thủ công mỹ nghệ Việt Nam, nhận định thị trường thế giới hiện nay biến động khó lường, các doanh nghiệp khó dự báo chính xác. Việc Mỹ tăng thuế từ 5 - 10% lên 25% trong thời gian ngắn khiến nhiều doanh nghiệp không kịp điều chỉnh giá bán hay biên lợi nhuận.
Cùng quan điểm, ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch VIFOREST, cho rằng Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành gỗ Việt Nam và có thể có những thay đổi đột ngột về chính sách. Ngành gỗ cần sớm xây dựng các biện pháp phòng vệ thương mại, ổn định chuỗi cung ứng và nâng cao năng lực đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường Mỹ.
Dù thách thức lớn, nhưng 2025 vẫn là năm được kỳ vọng quan hệ thương mại Việt - Mỹ tiếp tục phát triển. Tổng kim ngạch song phương dự kiến đạt 125 - 130 tỷ USD, riêng nhóm đồ gỗ mỹ nghệ có thể đạt khoảng 10 tỷ USD, tăng hơn 20% so với năm 2024.
Ở góc nhìn vĩ mô, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá (Bộ Tài chính), cho rằng để giữ vững thị trường, ngành gỗ Việt Nam cần đẩy mạnh kiểm soát nguồn gốc hợp pháp, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông; đồng thời tăng cường năng lực chế tác các sản phẩm giá trị gia tăng và chủ động đàm phán tháo gỡ các rào cản thương mại.
“Dù có nhiều khó khăn, nhưng nếu có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, ngành gỗ Việt Nam hoàn toàn có cơ hội vượt qua thách thức, duy trì vị thế xuất khẩu hàng đầu thế giới”, ông Long nhấn mạnh.
