Bác Hồ với đồng bào, cán bộ, bộ đội tại Thuận Châu ngày 07-5-1959

Lần kỷ niệm đầu tiên ngày sinh Bác Hồ là vào sáng 19/5/1946 tại Bắc bộ phủ, Bác Hồ tiếp đại biểu thiếu nhi Thủ đô tự vệ, hướng đạo và hơn năm mươi đại biểu Nam bộ đến chúc mừng ngày sinh của Bác. Bác tặng các đại biểu thiếu nhi một cây bách trồng trong chậu và nói: “Bác có cây này tặng các cháu. Mai sau, cái cây sẽ mọc ra một chậu trăm cái tán. Các cháu chăm nom cho cây lớn, cây tốt, thế là các cháu yêu Bác lắm đấy”.

Cũng chính ngày này, lực lượng thanh niên Thủ đô đã tuần hành thị uy chúc thọ Bác Hồ. Việc đó làm cho các đại biểu Đồng minh thấy rõ uy tín của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trong lời phát biểu đáp lại lòng kính mến của đồng bào: “Tôi chưa xứng đáng với sự săn sóc của đồng bào. Vì tôi hãy còn là một thanh niên, tuổi 56 chưa đáng được đồng bào chúc thọ. Chỉ vì một nhà báo nào đó biết đến ngày sinh của tôi mà đem ra làm rộn đồng bào. Từ trước đến nay, tôi đã là người của đồng bào, thì từ nay về sau tôi vẫn thuộc về đồng bào. Tôi quyết giữ lòng trung thành với Tổ quốc...”.

Ngày 25/5/1946, Bác gửi thư cảm ơn đồng bào, các cơ quan, đoàn thể Việt Nam và nước ngoài đã chúc mừng Người: “Tôi trân trọng cảm ơn: Quốc hội, Chính phủ, các đảng, các đoàn thể, đồng bào Bắc bộ, Trung bộ, Nam bộ, đồng bào Công giáo, Phật giáo, Tin lành và các cháu thanh niên và nhi đồng. Cảm ơn các bạn hữu Tàu, Pháp, Mỹ, Anh đã tỏ lòng quá yêu tôi và chúc mừng sinh nhật tôi. Nhân dịp này, tôi xin hứa với đồng bào rằng từ đây về sau tôi sẽ ra sức phấn đấu để giữ gìn quyền tự chủ của nước nhà, quyền tự do của dân tộc, quyền dân chủ của đồng bào...”.

Hồi ức của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã ghi lại hình ảnh các cháu thiếu nhi nội ngoại thành thủ đô vốn là trẻ bán báo hay trẻ mồ côi tại ngôi trường Bác đã từng đến thăm... đánh trống ếch mang theo những huy hiệu là các con chữ “i tờ” của phong trào diệt dốt đến tặng Chủ tịch nước và hát những bài ca cách mạng. Tiếp đó là đoàn đại biểu các chiến sĩ Nam bộ từ chiến trường ra công tác và đoàn đại biểu Văn hóa Cứu quốc đến chúc thọ người khởi xướng và lãnh đạo cuộc Cách mạng Giải phóng Dân tộc.

Đáp lại tình cảm của mọi người, Bác nói với các chiến sĩ Nam bộ: “Thật ra, các báo ở đây làm to cái ngày sinh nhật của tôi, chứ tuổi năm mươi sáu chưa có gì đáng được chúc thọ, cũng hãy còn như là thanh niên cả, mà trước các anh, các chị, trước cảnh êm vui ở Bắc đây, tôi thật lấy làm xấu hổ vì trong Nam chưa được thái bình”.

Bác vẫn luôn từ chối việc tổ chức mừng sinh nhật mình. Năm 1949, Bác có bài thơ “Không đề” trả lời ý kiến một số cán bộ đề nghị tổ chức sinh nhật mình: “Vì nước chưa nên nghĩ đến nhà/ Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già/ Chờ cho kháng chiến thành công đã/ Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”.

Những lần sinh nhật khác cũng thường chỉ là những  lời chúc mừng và cảm ơn, một ít kẹo bánh mời người đến trực tiếp gặp Bác. Cho đến năm 1965 trong tháng sinh nhật mình, Bác đã bắt đầu viết Di chúc thì kỷ niệm ngày sinh của Bác cũng được tổ chức gọn nhẹ nhưng đầy ý nghĩa. Được biết Bác sẽ đi công tác xa, 18 giờ ngày 14/5/1965, các đồng chí trong Bộ Chính trị và một số đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng tranh thủ tới chúc thọ Bác. Một bó hoa tươi được đặt trang trọng giữa bàn. Bác Hồ thân mật hỏi: “Bác muốn biết ai tổ chức cuộc gặp mặt hôm nay?...”. Đồng chí Lê Duẩn - Bí thư Trung ương Đảng tủm tỉm cười đưa mắt nhìn sang Thủ tuớng Chính phủ Phạm Văn Đồng, Thủ tướng nhìn sang đồng chí Trường Chinh - Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đồng chí Trường Chinh đứng dậy hướng về phía Bác Hồ: “Thưa Bác! Nhân dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 75 của Bác, chúng tôi thay mặt Trung ương Đảng, Quốc Hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, xin kính chúc Bác mạnh khỏe, sống lâu”.

Sau lời cảm ơn, Bác hỏi: “Chú Kỳ xem có gì chiêu đãi không?”.

Đồng chí Vũ Kỳ ra hiệu cho các đồng chí phục vụ chuyển bánh kẹo ra. Bác vui vẻ giơ cao tay mời tất cả mọi người ăn kẹo, bánh và dặn: “Nhớ để dành phần cho các thím và các cháu ở nhà nữa”. Tất cả cười vang, đầm ấm, chan hòa. Lễ sinh nhật lần thứ 75 của một vị Chủ tịch nước diễn ra như thế đó.

Bác Hồ với học sinh Trường trung học Trưng Vương (Hà Nội) ngày 15-5-1956

Dịp sinh nhật của Người năm 1969 cũng diễn ra giản dị và đầm ấm như mọi lần. Nào ai biết đó là sinh nhật cuối cùng. 16 giờ 15 ngày 11/5/1969, Bác Hồ đến thăm và nói chuyện thân mật với các đại biểu dự Hội nghị cán bộ cấp cao toàn quân. Khi Bác vào phòng họp, mọi người đứng dậy cả  hô vang: “Hồ Chủ tịch muôn năm! Hồ Chủ tịch muôn năm!”. Bác liền thân mật hỏi thăm: “Các chú khỏe cả chứ? Có vui không?”. Những lời đáp: “Thưa Bác chúng cháu khỏe. Thưa Bác! Vui lắm ạ!”. Và Bác bảo: “Thế là tốt. Vậy các chú vỗ tay đi”. Cả hội trường lại được dịp vang lên những tràng vỗ tay vui mừng, phấn chấn.

Thiếu tướng Vương Thừa Vũ thay mặt anh em mang hoa đến và phát biểu chúc thọ Bác. Xúc động quá nên giọng run run, khi đồng chí ấy vừa dứt lời, Bác vui vẻ rút một bông hoa đẹp nhất tặng lại đồng chí Vũ, một cử chỉ thật âu yếm và thân tình. 

Chiều 18/5, các đồng chí trong Bộ Chính trị và một số Ủy viên Trung ương Đảng vào chúc thọ Bác Hồ ở nhà họp Bộ Chính trị, ngay sau nhà sàn. Bác Hồ ngồi thoải mái phía đầu bàn, mọi người đứng, ngồi vây quanh. Đồng chí Lê Duẩn đứng lên chúc thọ, và đồng chí Tố Hữu tặng hoa Bác. Khi bánh kẹo bưng ra, Bác thân mật mời và lại căn dặn nhớ mang phần về cho các cô, các cháu ở nhà.

Bác Hồ với các nữ cán bộ dân tộc thiểu số

10 giờ 30 ngày 19/5, Bác tiếp chị Phan Thị Quyên (vợ liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi), chị Nguyễn Thị Châu (Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Thanh niên sinh viên giải phóng khu Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định) đến chúc thọ Bác.

14 giờ 30, Bác lên nhà sàn viết thư khen thiếu niên hợp tác xã Măng Non (thôn Phú Mẫn, xã Hàm Sơn, huyện Yên Phong, tỉnh Hà Bắc) có nhiều thành tích chăm sóc trâu bò. Trong ngày này Bác gửi tặng tỉnh Nghệ An tấm ảnh chân dung có ghi phía dưới ảnh “Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trong mọi công tác, phải hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân”. Bác cũng gửi tặng nhà máy xi măng Hải Phòng một ảnh chân dung.

Ngày 23/5/1969, Bác gửi điện cảm ơn Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ và Ủy ban Trung ương Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam; điện cảm ơn Chủ tịch Trịnh Đình Thảo và Ủy ban Trung ương Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam, và sau cùng là thư Bác Hồ cảm tạ chung Quốc hội, Chính phủ, Trung ương Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các chính Đảng, các đoàn thể nhân dân.

…

Còn nhiều câu chuyện xung quanh những lần sinh nhật Bác như vào dịp này năm 1963 Người đề nghị với Quốc hội là không nhận Huân chương Sao vàng: “... Chờ ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc hòa bình thống nhất, Bắc - Nam sum họp một nhà, Quốc hội sẽ cho phép đồng bào miền Nam trao tôi Huân chương cao quý ấy. Như vậy thì toàn dân ta sẽ sung sướng, vui mừng”...

Trích ”Nhớ mãi ngày sinh Bác Hồ”
                                        TS. Trần Viết Hoàn