* Cần tăng cường lực lượng thanh tra lao động.

Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) Bùi Hồng Lĩnh cho biết, đây là cuộc phát động mang ý nghĩa rộng lớn gắn với thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, gắn bảo hộ lao động với bảo vệ môi trường và văn hoá trong sản xuất. Đồng thời, cũng phản ánh xu thế chung của hầu hết các nước trong khu vực và trên thế giới trong việc thực hiện những chương trình tổng thể để giải quyết vấn đề ATVSLĐ-PCCN. Cùng với các hoạt động của Chương trình Quốc gia về Bảo hộ lao động, ATLĐ, VSLĐ giai đoạn 2006 - 2010, các hoạt động của Tuần lễ Quốc gia về ATVSLĐ- PCCN trong các năm trước đây đã góp phần kiềm chế tai nạn, bệnh tật liên quan đến lao động. Qua đó, đã nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, nhất là của người sử dụng lao động và NLĐ về công tác này. Đặc biệt, các doanh nghiệp đã có ý thức hơn trong việc chấp hành pháp luật về ATVSLĐ-PCCN, quan tâm hơn đến việc cải thiện điều kiện làm việc và bảo vệ sức khỏe cho NLĐ.

Theo báo cáo của Cục ATLĐ, Bộ LĐ-TB&XH, năm 2010, cả nước đã xảy ra 5.125 vụ tai nạn lao động (TNLĐ) làm 5.307 người bị nạn, trong đó có 554 vụ TNLĐ có 601 người chết, 1.260 người bị thương. Mặc dù số vụ TNLĐ giảm 18%, nhưng số vụ TNLĐ có người chết lại tăng 9,27% so với năm 2009. Những ngành nghề để xảy ra nhiều TNLĐ nhất là: Khai thác mỏ, xây dựng; lao động giản đơn trong công nghiệp… Các địa phương có số vụ TNLĐ chết người ở mức cao trong năm 2010 vẫn là những nơi nhiều khu công nghiệp, doanh nghiệp khai thác mỏ, xây dựng và sử dụng điện, như: TP HCM, Quảng Ninh, Hà Nội, Bình Dương, Hải Phòng, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An, Hải Dương và Quảng Bình.

Ông Phan Đăng Thọ, Phó Chánh Thanh tra Bộ LĐ-TB&XH cho biết, thực tế, con số TNLĐ vẫn chưa được thống kê đầy đủ. Số liệu này trong thực tế còn cao hơn nhiều. TNLĐ xảy ra nhiều với các lao động thời vụ, tự do - đối tượng có ít phương tiện bảo hộ và kiến thức về ATLĐ nhất. 75% nạn nhân của các vụ TNLĐ tử vong là đối tượng lao động nông thôn hoặc lao động tự do.

Đánh giá của Bộ LĐ-TB&XH cho thấy, nguyên nhân xảy ra các vụ TNLĐ là do cả ba phía: Người sử dụng lao động, NLĐ và các cơ quan quản lý Nhà nước. Về phía người sử dụng lao động, do không đánh giá đúng nguy cơ TNLĐ tiềm ẩn, không có đầy đủ thông tin về điều kiện lao động, vì vậy thiếu cơ sở để xây dựng kế hoạch bảo hộ lao động hàng năm cho NLĐ. Nhiều trường hợp, mặc dù ý thức được tầm quan trọng của công tác ATVSLĐ, nhưng lại không chấp hành đầy đủ các quy định pháp luật về ATVSLĐ; không quan tâm cải thiện điều kiện lao động và bảo đảm môi trường làm việc an toàn cho NLĐ; chưa có bộ máy giám sát NLĐ tuân thủ các quy định bảo hộ lao động hoặc nếu có thì cũng chỉ mang tính hình thức, đối phó. Về phía NLĐ, việc thiếu ý thức bảo vệ mình và những người xung quanh, thường xuyên vi phạm các quy trình, biện pháp làm việc an toàn cũng là những nguyên nhân gia tăng số vụ TNLĐ.

Theo ông Thọ, hiện các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực bảo hộ lao động, ATLĐ khá đầy đủ. Tuy nhiên, do không có chế tài ràng buộc, xử lý hoặc chế tài chưa đủ mạnh dẫn đến tình trạng người sử dụng lao động, NLĐ cố ý không chấp hành. Chẳng hạn, mức phạt DN vi phạm ATLĐ để xảy ra tai nạn chết người cao nhất cũng chỉ tới 30 triệu đồng, trong khi đó ở Singapore, một vụ TNLĐ để xảy ra chết người thì bị xử phạt tới 500.000 USD. Mức phạt như thế này mới đủ sức để răn đe doanh nghiệp. Ngoài ra, đối với NLĐ vi phạm quy định về ATLĐ, mức phạt cao nhất ở Việt Nam hiện nay là 500 nghìn đồng. Nhưng trong thực tế, chuyện xử phạt đối tượng này gần như không có, bởi thu nhập của họ đã quá thấp nên các thanh tra lao động chỉ chủ yếu nhắc nhở, tuyên truyền.

Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Bùi Hồng Lĩnh cũng thừa nhận, mặc dù những năm gần đây, lực lượng thanh tra lao động đã được bổ sung, nhưng vẫn chưa tương xứng với tốc độ phát triển của các doanh nghiệp cả về số lượng lẫn quy mô sản xuất, kinh doanh. Hiện, cả nước có 500 người làm công tác này. Những địa phương có nhiều doanh nghiệp, khu công nghiệp như TP HCM có thể lên tới 100 người… nhưng để làm hết những quy định của Nhà nước thì con số này vẫn còn thiếu trầm trọng. Vì vậy, hoạt động thanh tra việc chấp hành pháp luật về ATVSLĐ ở nhiều cơ sở chưa kịp thời và hiệu quả. Ngoài việc thanh tra ATLĐ, thực hiện chính sách pháp luật về lao động, lực lượng này còn phải tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, phối hợp thanh tra liên ngành trong nhiều lĩnh vực khác. Với lực lượng mỏng và ôm nhiều việc như hiện nay, việc phát hiện ra vi phạm, nhất là những vi phạm trong ATLĐ là rất hiếm.

Để chủ động phòng ngừa TNLĐ trong thời gian tới, theo Thứ trưởng Bùi Hồng Lĩnh, NLĐ cần thấy rõ, ATLĐ là một nguyên tắc làm việc, trở thành tác phong trong ứng xử tại nơi làm việc. Doanh nghiệp, đơn vị phải đặt vấn đề ATLĐ thành một trong những nội quy bắt buộc tại nơi sản xuất, làm việc. Cơ quan quản lý Nhà nước cần tăng cường việc kiểm tra, giám sát người sử dụng lao động, NLĐ trong việc thực hiện các quy định công tác bảo hộ lao động; thường xuyên thông báo các vụ TNLĐ, những nguy cơ tiềm ẩn TNLĐ cho các doanh nghiệp và NLĐ biết để có biện pháp phòng ngừa. Và, điều cần thiết là cần có chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe nhằm bảo đảm cho những quy định về ATVSLĐ được chấp hành đầy đủ và nghiêm túc trong thực tế.

Thanh Thảo