(Thanh tra) - Trên những triền đồi xanh mướt của Tân Uyên (Lai Châu), cây chè không chỉ mang lại sắc xanh mới cho vùng đất từng nhiều khó khăn mà còn mở ra con đường sinh kế bền vững cho hàng nghìn hộ dân.
Những ngày cuối năm, trên những đồi chè xanh mướt ở Tân Uyên (Lai Châu), từng luống chè nối dài như nếp gấp của núi rừng. Cây chè đã bén rễ nơi đây hơn nửa thế kỷ, nhưng sức sống mới chỉ thực sự bừng lên khi mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và người dân được hình thành, mở ra con đường giảm nghèo bền vững cho hàng nghìn hộ gia đình.
Giữa trung tâm của sự chuyển mình ấy là Công ty Cổ phần Trà Than Uyên ,doanh nghiệp đang nỗ lực đưa thương hiệu chè Lai Châu vươn ra những thị trường khó tính nhất.
Từ tiền thân là Nông trường Quân đội Than Uyên (1959), đến năm 1993, Công ty Cổ phần Trà Than Uyên chính thức được thành lập, đánh dấu bước chuyển từ mô hình sản xuất nông trường sang doanh nghiệp áp dụng khoa học kỹ thuật và quản trị hiện đại.
Hơn 60 năm qua, công ty đã mở rộng vùng nguyên liệu lên hơn 700 ha, trong đó trên 400 ha được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Dây chuyền chế biến với công suất 80 tấn/ngày vận hành theo chuẩn ISO 22000:2018, tạo nền tảng để sản phẩm đạt độ ổn định và đáp ứng yêu cầu thị trường.
Mỗi năm, Trà Than Uyên cung ứng hơn 2.000 tấn chè khô ra thị trường, doanh thu bình quân vượt 100 tỷ đồng. Không chỉ tạo việc làm ổn định cho hơn 200 cán bộ, công nhân viên, doanh nghiệp còn mang lại sinh kế cho hàng nghìn lao động thời vụ và hộ trồng chè tại Tân Uyên. Những con số ấy cho thấy cây chè không chỉ là cây công nghiệp chủ lực mà còn là "trục sinh kế" quan trọng của địa phương.
Tổng giám đốc Vũ Thanh Bình khẳng định chất lượng là yếu tố sống còn. Doanh nghiệp kiên trì xây dựng quy trình khép kín từ trồng, chăm sóc, thu hái đến chế biến, bảo quản. Từ năm 2010, công ty triển khai mô hình liên kết “bốn nhà”: Nhà nước, nhà nông, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhằm chuẩn hóa toàn bộ vùng nguyên liệu. Người dân được tập huấn định kỳ, nắm rõ kỹ thuật canh tác an toàn, hiểu về giá trị của từng búp chè mình làm ra và tự hào khi sản phẩm quê hương có mặt ở nhiều thị trường quốc tế.
"Cây chè chỉ ngon khi người làm chè có ý thức giữ gìn", ông Bình nói.
Nhờ những nỗ lực này, chè Than Uyên đủ điều kiện chinh phục những thị trường gắt gao như Đài Loan và nhiều nước châu Á - Tây Á. Đặc biệt, công ty đã phát triển được 11 - 12 ha chè hữu cơ đạt chứng chỉ, mở ra hướng đi dài hạn trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu tăng mạnh đối với sản phẩm nông nghiệp sạch. Sự chuyển dịch này không chỉ nâng vị thế thương hiệu mà còn tạo động lực để người dân thay đổi tư duy sản xuất.
Ở thôn 3 xã Tân Uyên, chị Nguyễn Thị Hiền đã gắn bó với cây chè hơn 13 năm. Ba héc-ta chè của gia đình chị mỗi ngày cho thu hái đều đặn, đủ cung cấp sản lượng ổn định cho nhà máy. Thu nhập 6 - 6,5 triệu đồng/tháng giúp gia đình chị trang trải cuộc sống, có điều kiện cho con cái học hành và từng bước thoát khó.
"Ngày trước chỉ làm vườn, thu nhập bấp bênh. Từ khi gắn bó với cây chè, đời sống ổn định hơn nhiều", chị Hiền chia sẻ.
Thực tế cho thấy, mỗi nương chè xanh không chỉ là nguồn nguyên liệu cho doanh nghiệp mà còn là "bản sắc lao động" của người dân nơi đây. Tính cần cù, sự tỉ mỉ từ khâu làm cỏ, bón phân đến thu hái đúng tiêu chuẩn đã góp phần tạo nên chất lượng đồng đều của chè búp tươi, yếu tố quyết định để sản phẩm đầu ra giữ được hương vị đặc trưng. Chính bà con, bằng những việc rất nhỏ nhưng bền bỉ mỗi ngày, đã trở thành những "đại sứ thương hiệu" thầm lặng giúp chè Than Uyên giữ vững uy tín.
Mối liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân ngày càng chặt chẽ. Hợp đồng bao tiêu đảm bảo đầu ra ổn định; các chính sách hỗ trợ kỹ thuật, tập huấn, khen thưởng giúp bà con yên tâm sản xuất. Từ những đồi đất trống, đồi núi trọc trước đây, nay vùng nguyên liệu được phủ kín màu xanh, góp phần cải thiện môi trường, hạn chế xói mòn và tạo không gian sản xuất bền vững. Đối với huyện Tân Uyên, cây chè trở thành trụ cột kinh tế dài hạn, đóng vai trò quan trọng trong mục tiêu giảm nghèo bền vững của địa phương.
Đặc biệt, trong hành trình nâng cao giá trị sản phẩm, sự đồng hành của Sở Công Thương và Sở Nông nghiệp và Môi trường đã tạo lực đẩy mạnh mẽ. Các chương trình khuyến công, hỗ trợ xúc tiến thương mại, hướng dẫn quy trình VietGAP hữu cơ, cho đến việc nâng cao năng lực quản lý vùng nguyên liệu đã giúp doanh nghiệp từng bước chuẩn hóa sản xuất. Nhờ vậy, nhiều dòng sản phẩm của Trà Than Uyên, trong đó có chè Shan Tuyết đặc sản, đã được công nhận OCOP 4 sao, một dấu mốc quan trọng mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường cao cấp.
Nếu trước đây gần như toàn bộ sản lượng phục vụ xuất khẩu thì vài năm trở lại đây, doanh nghiệp bắt đầu đưa sản phẩm vào thị trường nội địa. Việc tham gia các hội chợ, chương trình xúc tiến thương mại của Bộ Công Thương, phát triển kênh bán hàng trực tuyến và kết nối với các siêu thị lớn đã giúp chè Than Uyên tiếp cận nhiều nhóm người tiêu dùng mới. Đây cũng là cách để doanh nghiệp xây dựng thương hiệu bền vững, tránh phụ thuộc quá nhiều vào thị trường nước ngoài và nâng cao giá trị gia tăng.
Trong tương lai gần, doanh nghiệp đặt mục tiêu xuất khẩu sang châu Âu và Mỹ, những thị trường có tiêu chuẩn kiểm định rất nghiêm ngặt. Đây là bước đi đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ vùng nguyên liệu, quy trình sản xuất đến chiến lược thương hiệu. Tuy nhiên, với nền tảng đã được xây dựng suốt nhiều năm, cùng sự đồng hành của người dân và chính quyền địa phương, tham vọng này không phải quá xa vời.
Trên những nương chè xanh trải dài theo triền núi, sự phát triển của cây chè Tân Uyên không chỉ mang lại thu nhập cho hàng nghìn hộ dân mà còn cho thấy một hướng đi rõ ràng trong giảm nghèo bền vững: tạo sinh kế gắn với tài nguyên bản địa, nâng giá trị nông sản bằng khoa học công nghệ và mở rộng thị trường bằng thương hiệu.
